Sơ đồ bài viết
Trong bối cảnh kinh tế ngày càng phức tạp, việc các doanh nghiệp, hợp tác xã (HTX) gặp khó khăn, mất khả năng thanh toán là điều khó tránh khỏi. Khi đó, quá trình giải quyết phá sản trở nên vô cùng quan trọng, và Quản tài viên (QTV) chính là nhân tố then chốt để quá trình này diễn ra công bằng và đúng pháp luật.
Quản tài viên không chỉ là người quản lý tài sản, mà còn là người hỗ trợ Tòa án và các bên liên quan, đảm bảo tính minh bạch, khách quan trong việc xử lý công nợ và tài sản.
Vậy, Quản tài viên là gì, điều kiện để hành nghề ra sao, và vai trò cụ thể của họ trong nền kinh tế Việt Nam là gì? Cùng tìm hiểu trong bài viết sau của phapche.edu.vn.
Giới thiệu chung về quản tài viên
Khái niệm
Quản tài viên là cá nhân hành nghề quản lý, thanh lý tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán trong quá trình giải quyết phá sản.
- Cơ sở pháp lý: hoạt động của quản tài viên được quy định chi tiết tại luật phá sản 2014 và các văn bản hướng dẫn thi hành.
- Tầm quan trọng: họ giữ vai trò trung gian độc lập, hỗ trợ tòa án và các bên liên quan (chủ nợ, doanh nghiệp) đảm bảo quá trình phá sản diễn ra công bằng, minh bạch, đúng pháp luật, và tối ưu hóa lợi ích của các bên.
Tiêu chuẩn và điều kiện hành nghề quản tài viên
Để trở thành quản tài viên chuyên nghiệp, cá nhân cần đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về trình độ và đạo đức nghề nghiệp:
Điều kiện để được hành nghề
Căn cứ theo Luật Phá sản 2014, cá nhân muốn hành nghề QTV cần đáp ứng các điều kiện sau:
- Là công dân việt nam, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ.
- Có chứng chỉ hành nghề quản tài viên do bộ tư pháp cấp.
- Không thuộc các trường hợp bị cấm hành nghề (ví dụ: đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự, bị kết án tù nhưng chưa được xóa án tích, hoặc từng bị thu hồi chứng chỉ do vi phạm nghiêm trọng).
- Phải có trình độ chuyên môn: có bằng cử nhân luật, kiểm toán, kế toán hoặc kinh tế; và có kinh nghiệm thực tế trong lĩnh vực này.
Các bước để trở thành quản tài viên
- Hoàn thành khóa đào tạo: tham gia và hoàn thành khóa đào tạo nghiệp vụ quản lý, thanh lý tài sản do các cơ sở được bộ tư pháp cấp phép tổ chức.
- Thi và đạt chứng chỉ: tham gia kỳ thi cấp chứng chỉ hành nghề quản tài viên và đạt kết quả theo quy định.
- Đăng ký hành nghề: đăng ký hành nghề tại sở tư pháp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương hoặc tham gia vào một doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản.
Vai trò và chức năng của quản tài viên
Quản tài viên có vai trò đa diện, quyết định đến tính công bằng và hiệu quả của vụ phá sản.
1. Quản lý và thanh lý tài sản
- Kiểm kê, định giá: thực hiện kiểm kê, lập danh sách, bảo quản, định giá, bán đấu giá tài sản của doanh nghiệp mất khả năng thanh toán.
- Xử lý tài sản: đảm bảo tài sản được xử lý đúng trình tự ưu tiên (trả nợ lương, bảo hiểm, chủ nợ có bảo đảm, v.v.), tránh thất thoát hoặc hành vi gian lận.
2. Đại diện cho doanh nghiệp hoặc hợp tác xã
Trong trường hợp doanh nghiệp bị phá sản không có người đại diện hợp pháp hoặc người đại diện vắng mặt, quản tài viên có thể được tòa án chỉ định làm người đại diện để thực hiện các công việc hành chính, pháp lý liên quan.
3. Báo cáo, lập kế hoạch phục hồi kinh doanh
- Thu thập thông tin: thu thập toàn bộ thông tin về tình hình tài sản, công nợ, và hoạt động của doanh nghiệp.
- Lập phương án: lập báo cáo đánh giá và đề xuất phương án phục hồi kinh doanh (nếu doanh nghiệp có khả năng khôi phục hoạt động).
- Trình xem xét: trình tòa án, hội nghị chủ nợ và doanh nghiệp xem xét kế hoạch phục hồi.
4. Hỗ trợ tòa án trong quá trình tố tụng phá sản
Quản tài viên hoạt động như một cánh tay nối dài của thẩm phán, giúp quá trình tố tụng phá sản diễn ra nhanh chóng, chính xác.
- Đề nghị thẩm phán: đề nghị tòa án thu thập tài liệu, chứng cứ; tuyên bố giao dịch vô hiệu (nếu có gian lận hoặc tẩu tán tài sản); thu hồi tài sản bị chuyển giao trái phép; áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời để bảo vệ quyền lợi các bên.
- Báo cáo định kỳ: báo cáo đầy đủ, định kỳ cho tòa án nhân dân về tiến trình quản lý, thanh lý tài sản.
5. Đảm bảo tính minh bạch và công bằng
QTV là trung gian độc lập, không thuộc quyền quản lý của doanh nghiệp hay chủ nợ, từ đó giúp quá trình giải quyết phá sản diễn ra minh bạch, khách quan và chính xác.
Quyền và nghĩa vụ của quản tài viên
| nhóm | quyền của quản tài viên | nghĩa vụ của quản tài viên |
| nghiệp vụ | yêu cầu cung cấp tài liệu, hồ sơ liên quan đến tài sản, công nợ. | trung thực, khách quan, bảo mật thông tin doanh nghiệp. |
| tham gia | tham gia vào phiên họp chủ nợ, phiên tòa phá sản và đưa ra ý kiến. | không được nhận lợi ích riêng từ bất kỳ bên nào trong vụ việc. |
| thù lao | được hưởng thù lao, chi phí hợp lý theo thỏa thuận hoặc quy định của luật. | báo cáo đầy đủ, đúng thời hạn cho tòa án và các bên liên quan. |
Cơ quan quản lý và giám sát hoạt động của quản tài viên
Hoạt động của QTV được quản lý và giám sát bởi các cơ quan nhà nước chuyên ngành:
- bộ tư pháp: cấp, thu hồi chứng chỉ hành nghề và quản lý danh sách quản tài viên trên toàn quốc.
- tòa án nhân dân: giám sát hoạt động của qtv trong từng vụ việc cụ thể. qtv chịu trách nhiệm trước thẩm phán.
- sở tư pháp: quản lý hoạt động hành nghề của các qtv độc lập trên địa bàn tỉnh, thành phố.
Vai trò của quản tài viên trong quá trình phục hồi kinh doanh
Nếu doanh nghiệp có khả năng phục hồi, vai trò của quản tài viên sẽ chuyển từ thanh lý sang giám sát và hỗ trợ tái cấu trúc:
- xây dựng kế hoạch: phối hợp với doanh nghiệp và chủ nợ để xây dựng kế hoạch phục hồi khả thi, bao gồm phương án trả nợ và tái cấu trúc tài chính.
- theo dõi, giám sát: theo dõi, giám sát việc thực hiện kế hoạch trả nợ và tái cấu trúc.
- kiến nghị: đưa ra kiến nghị với tòa án nếu phát hiện doanh nghiệp vi phạm hoặc có rủi ro trong quá trình phục hồi.
So sánh quản tài viên và doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản
| tiêu chí | quản tài viên (cá nhân) | doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản (tổ chức) |
| tính chất pháp lý | cá nhân hành nghề độc lập. | tổ chức có tư cách pháp nhân. |
| hình thức hoạt động | làm việc độc lập hoặc là thành viên của doanh nghiệp quản lý tài sản. | có thể thuê quản tài viên thực hiện nhiệm vụ dưới danh nghĩa tổ chức. |
| cơ quan quản lý | bộ tư pháp, tòa án. | bộ tư pháp, sở tư pháp (quản lý hoạt động kinh doanh). |
Tầm quan trọng của nghề quản tài viên trong nền kinh tế
Nghề quản tài viên có ý nghĩa to lớn đối với tính ổn định và minh bạch của nền kinh tế thị trường:
- bảo vệ quyền lợi: góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của chủ nợ, người lao động, cổ đông và nhà nước trong các vụ việc phá sản.
- tái cấu trúc: hỗ trợ doanh nghiệp gặp khó khăn tái cấu trúc hoạt động hoặc chấm dứt đúng pháp luật, giải phóng nguồn lực kinh tế.
- minh bạch: nâng cao niềm tin vào hệ thống pháp lý và môi trường kinh doanh minh bạch thông qua quy trình xử lý tài sản công bằng.
Quản tài viên là nhân tố quan trọng và không thể thiếu trong cơ chế phá sản – phục hồi doanh nghiệp tại Việt Nam.
Vai trò của họ vượt xa công việc hành chính, mà còn là người góp phần vào sự ổn định, công bằng của kinh tế – xã hội. Người học hoặc hành nghề luật có thể xem xét theo đuổi nghề quản tài viên như một lĩnh vực chuyên sâu, đầy thử thách và có tiềm năng phát triển cao.
Mời bạn xem thêm:
