Sơ đồ bài viết
Truy thu thuế là một trong những hậu quả pháp lý nặng nề nhất với doanh nghiệp khi xảy ra sai phạm trong việc kê khai, nộp thuế. Tuy nhiên, không chỉ doanh nghiệp gánh chịu thiệt hại – người làm kế toán, đặc biệt là kế toán trưởng, hoàn toàn có thể bị liên đới trách nhiệm nếu vi phạm do lỗi cá nhân hoặc thông đồng, tiếp tay. Vậy kế toán có thể bị xử lý như thế nào? Làm sao để bảo vệ bản thân khỏi các rủi ro pháp lý khi doanh nghiệp bị truy thu thuế? Hãy cùng làm rõ trong bài viết “Doanh nghiệp bị truy thu thuế kế toán có liên đới?” dưới đây.
Truy thu thuế là gì? Vì sao doanh nghiệp bị truy thu?
Theo Luật Quản lý thuế, truy thu thuế là biện pháp buộc doanh nghiệp nộp lại số tiền thuế đã khai sai, thiếu hoặc không kê khai, bao gồm cả thuế GTGT, TNDN, thuế nhà thầu, thuế TNCN…
Một số nguyên nhân phổ biến khiến doanh nghiệp bị truy thu thuế:
- Kê khai thiếu doanh thu, tăng chi phí không hợp lý để giảm thuế;
- Không kê khai hoặc kê khai sai hóa đơn;
- Sử dụng hóa đơn không hợp pháp, không có giao dịch thực tế;
- Không khấu trừ, không kê khai thuế TNCN, nhà thầu;
- Không xuất hóa đơn khi phát sinh doanh thu;
- Hạch toán chi phí bằng chứng từ không hợp lệ;
- Ghi nhận doanh thu, chi phí không đúng kỳ.
Các hành vi trên có thể bị phát hiện qua kiểm tra định kỳ, thanh tra thuế hoặc tố cáo từ bên thứ ba.
Doanh nghiệp bị truy thu thuế kế toán có liên đới?
a. Trách nhiệm hành chính – xử phạt cá nhân
Nếu xác định được hành vi sai phạm là do lỗi của cá nhân kế toán, cơ quan thuế hoặc cơ quan chức năng có thể ra quyết định xử phạt hành chính đối với người đó. Ví dụ:
- Không kê khai, lập sai báo cáo thuế;
- Sử dụng hóa đơn sai mục đích;
- Ký chứng từ không đúng thẩm quyền.
Mức phạt có thể lên đến 20 – 50 triệu đồng tùy hành vi, theo Nghị định 125/2020/NĐ-CP và Nghị định 41/2022/NĐ-CP.
b. Trách nhiệm hình sự – bị truy cứu nếu gây hậu quả nghiêm trọng
Trong trường hợp kế toán:
- Có hành vi cố ý khai man, sửa số liệu, lập hai hệ thống sổ sách;
- Thỏa thuận hoặc đồng lõa với ban giám đốc để trốn thuế;
- Lập chứng từ khống nhằm hợp thức hóa chi phí không có thật…
=> Nếu gây hậu quả lớn (trốn thuế từ 300 triệu trở lên, gây thiệt hại từ 1 tỷ đồng), kế toán có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo:
- Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017): Tội trốn thuế;
- Điều 221 Bộ luật Hình sự: Tội vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng.
Khung hình phạt lên đến 20 năm tù hoặc phạt tiền đến 4,5 tỷ đồng.
c. Trách nhiệm nghề nghiệp và uy tín cá nhân
Ngay cả khi không bị xử lý hành chính hay hình sự, việc doanh nghiệp bị truy thu thuế do lỗi kế toán vẫn ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín nghề nghiệp, đặc biệt là với kế toán trưởng:
- Có thể bị mất việc, giảm lương, bồi thường thiệt hại;
- Khó xin việc tại doanh nghiệp mới do bị đánh giá thiếu chuyên nghiệp;
- Mất khả năng đăng ký làm dịch vụ kế toán, đại lý thuế nếu bị xử phạt hành chính từ 20 triệu đồng trở lên.
Kế toán cần làm gì để không bị liên đới?
a. Hiểu và thực hiện đúng quy định pháp luật về thuế
- Cập nhật thường xuyên các thông tư, nghị định, luật về thuế và hóa đơn;
- Tham gia các lớp đào tạo, tập huấn về chính sách thuế mới;
- Tuyệt đối không làm theo chỉ đạo miệng khi biết rõ đó là sai luật.
b. Thiết lập quy trình kiểm soát nội bộ chặt chẽ
- Kiểm tra tính hợp lệ, hợp pháp của hóa đơn, chứng từ trước khi hạch toán;
- Đối chiếu số liệu thường xuyên với các phòng ban;
- Không lập hai hệ thống sổ sách hoặc ghi nhận doanh thu – chi phí không đúng kỳ.
c. Văn bản hóa tất cả yêu cầu từ lãnh đạo
- Nếu được yêu cầu ghi nhận chi phí sai, xuất hóa đơn trái quy định… cần yêu cầu văn bản hoặc ghi nhận dưới dạng email, zalo lưu lại làm bằng chứng;
- Điều này giúp kế toán bảo vệ bản thân nếu có tranh chấp hoặc điều tra sau này.
d. Tư vấn ngược lại cho ban giám đốc
- Không nên chỉ “nghe và làm” – người kế toán có thể đề xuất phương án hợp pháp để đạt mục tiêu tài chính thay vì tiếp tay cho hành vi vi phạm;
- Gửi cảnh báo bằng văn bản nếu nhận thấy rủi ro cao.
Khi doanh nghiệp bị truy thu thuế, hậu quả không chỉ là thiệt hại tiền bạc mà còn có thể khiến người làm kế toán chịu trách nhiệm pháp lý nghiêm trọng. Trong môi trường kinh doanh ngày càng bị siết chặt thanh tra, kiểm tra, kế toán không chỉ là người ghi sổ mà còn là tuyến phòng vệ pháp lý đầu tiên của doanh nghiệp.
Đừng chờ đến khi “bị gọi tên” mới đi tìm hiểu pháp luật. Đăng ký ngay Khóa học đào tạo pháp luật cho kế toán doanh nghiệp của Pháp chế ICA để:
- Hiểu rõ ranh giới giữa nghiệp vụ và vi phạm;
- Biết cách xử lý tình huống rủi ro, bảo vệ bản thân đúng luật;
- Làm kế toán vững chuyên môn – chắc pháp lý – an toàn sự nghiệp.
Mời bạn xem thêm: