Sơ đồ bài viết
Trong nhiều vụ việc doanh nghiệp bị xử phạt hàng trăm triệu đồng đến cả tỷ đồng, phần lớn nguyên nhân đều xuất phát từ sai sót hoặc thiếu hiểu biết pháp luật của bộ phận kế toán – tài chính. Nhiều kế toán làm đúng nghiệp vụ chuyên môn, nhưng lại “vô tình” vi phạm luật do không nắm vững các quy định liên quan. Đây là điều cực kỳ nguy hiểm, bởi hậu quả không chỉ là tiền phạt mà còn là rủi ro truy cứu trách nhiệm, ảnh hưởng đến uy tín và hoạt động của doanh nghiệp.
Vậy những lỗi pháp lý phổ biến mà kế toán dễ mắc phải là gì? Làm sao để phòng tránh và bảo vệ bản thân trong môi trường pháp lý ngày càng siết chặt? Hãy cùng Pháp chế ICA tổng hợp, nhận diện và đưa ra định hướng xử lý cụ thể trong bài viết dưới đây.
Các lỗi pháp lý của kế toán khiến doanh nghiệp bị phạt nặng
Kế toán không chỉ là người ghi chép sổ sách mà còn là “cửa ngõ” tiếp xúc trực tiếp với các quy định pháp luật về thuế, hóa đơn, bảo hiểm, lao động… Nếu không cẩn thận, chỉ một sai lệch nhỏ cũng có thể khiến doanh nghiệp “dính chưởng”.
Dưới đây là những lỗi điển hình mà kế toán thường mắc phải:
Kê khai sai thuế GTGT – chậm nộp, nộp thiếu, kê khai khống
Đây là lỗi phổ biến nhất và cũng bị xử phạt nhiều nhất:
- Kê khai thiếu doanh thu, đầu ra: dẫn đến nộp thiếu thuế → bị truy thu và phạt 20% trên số thuế khai sai.
- Kê khai khống hóa đơn đầu vào để khấu trừ thuế GTGT → có thể bị xử lý hình sự nếu vượt ngưỡng 100 triệu đồng (theo Điều 200 Bộ luật Hình sự).
- Chậm nộp tờ khai, chậm nộp thuế: bị phạt hành chính, tính lãi chậm nộp 0,03%/ngày.
Theo Thông tư 80/2021/TT-BTC và Luật Quản lý thuế, cơ quan thuế có quyền kiểm tra, đối chiếu bất cứ lúc nào. Sai là xử phạt ngay.
Sử dụng hóa đơn không hợp pháp
- Nhận hóa đơn từ nhà cung cấp bỏ trốn → bị coi là sử dụng hóa đơn bất hợp pháp.
- Lập hóa đơn sai thời điểm, không đúng tên đơn vị → bị xử phạt 4 – 20 triệu đồng/lần vi phạm (Nghị định 125/2020/NĐ-CP).
- Không xuất hóa đơn khi bán hàng hóa, dịch vụ → bị truy thu doanh thu + phạt từ 10 – 50 triệu đồng.
Không nắm rõ chính sách bảo hiểm, lao động – làm sai, bị truy thu
- Không đóng BHXH đầy đủ cho người lao động → bị phạt theo Nghị định 12/2022/NĐ-CP, có thể lên đến 150 triệu đồng và buộc truy nộp số tiền thiếu.
- Kê khai thiếu người lao động, hợp đồng không đúng loại hình (làm full-time nhưng ghi hợp đồng cộng tác) → bị truy thu và xử phạt nặng.
- Không lập bảng lương minh bạch, hợp lý hóa chi phí nhân công → dễ bị loại chi phí khi quyết toán thuế TNDN.
Làm sai các thủ tục liên quan đến góp vốn, chuyển nhượng vốn
- Góp vốn bằng tài sản nhưng không định giá theo quy định → vi phạm Luật Doanh nghiệp và Luật Thuế TNDN.
- Giao dịch chuyển nhượng vốn nhưng không kê khai thuế TNCN hoặc kê khai sai giá trị → bị truy thu, phạt từ 20 – 50% số thuế thiếu.
Không cập nhật văn bản pháp luật mới, tiếp tục thực hiện theo quy định cũ
- Đây là lỗi mà kế toán lâu năm dễ mắc phải nhất, vì đã quen xử lý theo “thói quen” hơn là rà soát văn bản.
- Ví dụ: áp dụng mức thuế suất cũ, cách tính thuế cũ, không cập nhật mức lương tối thiểu vùng mới, không biết thay đổi quy định về khấu hao tài sản cố định…
Vì sao kế toán cần học pháp lý – không chỉ biết làm, mà phải biết đúng
Rất nhiều kế toán cho rằng: “Chỉ cần biết cách hạch toán, khai thuế đúng là được”. Nhưng thực tế, người chịu trách nhiệm ký vào tờ khai, bảng lương, hóa đơn – chính là kế toán hoặc giám đốc – và đều phải chịu trách nhiệm pháp lý.
Vì sao cần học pháp lý ngay từ bây giờ?
- Luật thay đổi liên tục: Không theo kịp sẽ bị sai, mà sai là bị phạt.
- Kế toán là người chịu trách nhiệm đầu tiên khi bị thanh tra, kiểm tra.
- Nắm được luật mới bảo vệ bản thân trước sai phạm của sếp hoặc bộ phận khác.
- Giảm thiểu rủi ro doanh nghiệp → Tăng giá trị cho bản thân → Tạo uy tín, vững nghề.
Học để không phải trả giá vì thiếu kiến thức – Tham gia khóa đào tạo pháp luật dành riêng cho kế toán doanh nghiệp của ICA. Nơi bạn học từ những chuyên gia pháp chế doanh nghiệp hàng đầu, được hướng dẫn tình huống thực tế, biểu mẫu áp dụng ngay và được đồng hành hỗ trợ 1:1 trong suốt quá trình làm việc.
Mời bạn xem thêm: