Bài giảng môn học Luật hiến pháp chương XII cung cấp kiến thức chuyên sâu về các quy định liên quan đến quyền và nghĩa vụ của công dân theo hiến pháp Việt Nam. Nội dung chương được trình bày logic, dễ hiểu, giúp người học nắm vững các quyền cơ bản của công dân cũng như các nghĩa vụ quan trọng đối với nhà nước và xã hội. Tài liệu này không chỉ hỗ trợ việc học tập, ôn thi mà còn là công cụ hữu ích để phát triển tư duy pháp lý và hiểu biết về hệ thống luật pháp Việt Nam.

Bài giảng môn học Luật hiến pháp chương XII

Chương 12: Chính phủ nước Cộng hòa XHCN Việt Nam

I. Vị trí, tính chất của Chính phủ:

– Chính phủ là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất của nước CH XHCN VN:

+ Chính phủ quản lý và điều hành các hoạt động về chính trị, kinh tế, văn hóa … trong phạm vi cả nước

+ Được quyền sử dụng nguồn tài nguyên thiên nhiên, nhân tài và nhân lực của đất nước để thực hiện chức năng quản lý và điều hành đất nước => Chính phủ có thực quyền rất lớn=> cần phải kiểm soát để tránh lạm quyền

Hiến pháp 2013 đã có một số quy định để kiểm soát chính phủ. VD: Chủ tịch nước có quyền yêu cầu chính phủ họp để bàn về vấn đề mà Chủ tịch nước xét thấy cần thiết

– Chính phủ thực hiện quyền hành pháp

– Chính phủ là cơ quan chấp hành của Quốc hội:

+ Chính phủ do QH thành lập, Thủ tướng Chính phủ phải là đại biểu QH ==> nhận quyền lực từ QH ==> Chính phủ chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước QH

+ Chính phủ có quyền ban hành văn bản pháp quy để thực hiện chức năng quản lý nhà nước, nhưng Quốc hội có quyền đình chỉ thi hành hoặc hủy bỏ văn bản của Chính phủ

+ Thành viên Chính phủ chịu trách nhiệm trả lời chất vấn của đại biểu QH, có thể bị QH bãi nhiệm, miễn nhiệm, bỏ phiếu tín  nhiệm

+ Nhiệm kỳ Chính phủ theo nhiệm kỳ Quốc hội

Nhận xét:

So với Hiến pháp 1992 sửa đổi 2001, vị trí tính chất của Chính phủ có sự thay đổi:

+ Hiến pháp 2013 đã đề cao vị trí tính chất là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất của Chính phủ (đặt ở vị trí thứ nhất) và xác định rõ Chính phủ là cơ quan thực hiện quyền hành pháp. Điều này phù hợp với tinh thần của Điều 2 Hiến pháp 2013 về việc tiến tới phân chia quyền lực lập pháp, hành pháp, tư pháp.

+ Về cơ bản, vị trí tính chất là cơ quan chấp hành của Quốc hội của Chính phủ không thay đổi, nhưng Hiến pháp 2013 đã thay đổi trật tự vị trí tính chất này nhằm mục đích đề cao tính độc lập tương đối của Chính phủ khi thực hiện chức năng quản lý nhà nước, bước đầu cụ thể hóa quy định về sự kiểm soát giữa Chính phủ và Quốc hội trong việc thực hiện quyền hành pháp và lập pháp.

+ Hiến pháp 2013 không quy định chức năng của Chính phủ, điều này phù hợp với nguyên tắc xây dựng Hiến pháp, tạo ra sự chủ động cho Chính phủ khi thực hiện quyền hành pháp.

II. Tổ chức của Chính phủ:

– Thành phần:

+ Thủ tướng: do Quốc hội bầu theo đề nghị của Chủ tịch nước

+ Các phó Thủ tướng: do Thủ tướng đề nghị Quốc hội phê chuẩn => Quốc hội ra nghị quyết => Chủ tịch nước căn cứ vào nghị quyết của Quốc hội để bổ nhiệm, bãi nhiệm, miễn nhiệm, chấp nhận từ chức, …

+ Phó thủ tướng, bộ trưởng và thủ trưởng cơ quan ngang bộ không nhất thiết là đại biểu Quốc hội

+ Hiến pháp 2013 bổ sung quyền của đại biểu Quốc hội là có quyền ứng cử các chức danh này.

– Cơ cấu Chính phủ:

+ Bộ và cơ quan ngang bộ là cơ quan của Chính phủ:

• 18 bộ
• Văn phòng Chính phủ
• Thanh tra Chính phủ
• Ngân hàng nhà nước Việt Nam
• Ủy ban Dân tộc

+ Cơ quan thuộc chính phủ: là tổ chức do Chính phủ quản lý (không phải là cơ quan của Chính phủ), hiện nay có 8 cơ quan thuộc Chính phủ gồm:

• Đài Tiếng nói Việt Nam
• Đài Truyền hình Việt Nam
• Thông tấn xã Việt Nam
• Ban Quản lý lăng chủ tịch Hồ Chí Minh
• Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh
• Bảo hiểm xã hội Việt Nam
• Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
• Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam

Tham khảo trọn bộ bài giảng ôn tập môn học Luật hiến pháp: https://study.phapche.edu.vn/khoa-hoc-tim-hieu-mon-luat-hien-phap?ref=lnpc

Mời bạn xem thêm:

• Câu hỏi nhận định đúng sai môn luật hiến pháp
• Đề cương ôn tập môn luật hiến pháp
• Đề cương ôn thi môn học Luật hiến pháp