Sơ đồ bài viết
Ngành Luật từng được ví von là một trong những nghề “danh giá”, gắn liền với hình ảnh thu nhập cao, vị thế xã hội tốt và sự ổn định. Thế nhưng, trái ngược với hào quang đó, thực tế thị trường lao động những năm gần đây lại vẽ nên một bức tranh màu xám: Hàng ngàn sinh viên ra trường không tìm được việc làm đúng chuyên môn, hoặc chấp nhận làm trái ngành với mức lương thấp. Vậy nguyên nhân do đâu? Tại sao nhiều sinh viên luật thất nghiệp dù xã hội luôn cần pháp luật? Bài viết này sẽ phân tích thẳng thắn từ cả hai phía: thị trường và chính bản thân người học để tìm ra câu trả lời.
Thực trạng việc làm của cử nhân luật tại Việt Nam
Trước khi đi tìm nguyên nhân, chúng ta cần nhìn thẳng vào sự thật. Hiện nay, không chỉ các trường Đại học Luật chuyên biệt (như ĐH Luật Hà Nội, ĐH Luật TP.HCM) đào tạo luật, mà rất nhiều trường đa ngành cũng mở khoa Luật. Điều này dẫn đến số lượng cử nhân tốt nghiệp mỗi năm là con số khổng lồ.
Trong khi đó, “cung” tăng nhưng “cầu” lại không theo kịp. Các vị trí tuyển dụng chất lượng (như tại các công ty luật lớn, phòng pháp chế tập đoàn) luôn yêu cầu rất cao. Hệ quả là một bộ phận lớn sinh viên ra trường rơi vào cảnh:
- Rải hàng chục bộ hồ sơ nhưng không nhận được hồi âm.
- Phải chấp nhận đi làm thực tập sinh không lương kéo dài để học việc.
- Chuyển sang làm sale bất động sản, nhân sự, hành chính hoặc chạy xe công nghệ để mưu sinh.
Nguyên nhân khách quan: Khi thị trường trở nên khốc liệt
Câu hỏi “Tại sao nhiều sinh viên luật thất nghiệp?” đầu tiên phải được giải đáp từ bối cảnh thị trường.
Thị trường lao động cạnh tranh cực cao
Ngành luật là ngành nghề đặc thù đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối và tư duy logic sắc bén. Doanh nghiệp hoặc các tổ chức hành nghề luật sư thường không mặn mà với việc tuyển dụng “tân binh” (Fresher) vì tốn thời gian đào tạo lại từ đầu. Họ ưu tiên những người đã có kinh nghiệm thực chiến hoặc đã có Chứng chỉ hành nghề. Điều này tạo ra vòng luẩn quẩn: Sinh viên cần việc để có kinh nghiệm – Doanh nghiệp cần kinh nghiệm mới cho việc.
Mất cân bằng cung – cầu cục bộ
Số lượng cử nhân luật ra trường tăng theo cấp số nhân, nhưng số lượng biên chế tại các cơ quan Nhà nước (Tòa án, Viện kiểm sát, Thi hành án) lại bị tinh giản và hạn chế chỉ tiêu thi tuyển công chức. Ở khối tư nhân, một công ty thường chỉ cần 1-2 nhân viên pháp chế, trong khi số lượng hồ sơ ứng tuyển có thể lên tới hàng trăm.
Tác động của kinh tế và công nghệ
Khi kinh tế khó khăn, ngân sách cho bộ phận pháp lý (vốn được coi là bộ phận “tiêu tiền” để phòng ngừa rủi ro (back-office) thay vì “kiếm tiền” (front-office)) thường bị cắt giảm. Ngoài ra, sự xuất hiện của các phần mềm hỗ trợ pháp lý (Legal Tech) giúp tự động hóa việc soạn thảo hợp đồng cơ bản, tra cứu văn bản… cũng khiến nhu cầu tuyển dụng nhân sự sơ cấp giảm đi.
Nguyên nhân chủ quan: “Lỗ hổng” từ chính người học
Tuy nhiên, đổ lỗi hoàn toàn cho thị trường là không công bằng. Nguyên nhân sâu xa nhất trả lời cho việc tại sao nhiều sinh viên luật thất nghiệp nằm ở chính năng lực của các bạn.
Thiếu kinh nghiệm thực tế trầm trọng
Đây là “điểm chết” của 90% sinh viên mới ra trường. Các bạn có thể thuộc làu Bộ luật Dân sự, nhưng lại lúng túng khi được yêu cầu soạn một hợp đồng mua bán đơn giản hay viết một thư tư vấn pháp lý. Việc học quá nặng lý thuyết hàn lâm mà thiếu va chạm thực tế khiến doanh nghiệp cảm thấy e ngại khi tuyển dụng.
Định hướng nghề nghiệp mơ hồ
Rất nhiều bạn chọn ngành Luật theo phong trào, theo ý muốn gia đình hoặc do xem phim ảnh thấy nghề luật sư “ngầu”. Các bạn không hiểu rằng ngành luật có rất nhiều nhánh: Luật sư tranh tụng, Luật sư tư vấn, Pháp chế doanh nghiệp, Công chứng viên, Thừa phát lại… Việc không xác định rõ mình muốn làm gì dẫn đến việc học lan man, không tập trung phát triển kỹ năng chuyên sâu cho một lĩnh vực cụ thể.
Thiếu kỹ năng mềm và ngoại ngữ
- Tiếng Anh: Trong thời kỳ hội nhập, một cử nhân luật giỏi chuyên môn nhưng tiếng Anh kém sẽ mất đi 50% cơ hội việc làm tốt và mức lương cao.
- Kỹ năng mềm: Nghề luật đòi hỏi kỹ năng giao tiếp, thuyết phục, tư duy phản biện và khả năng chịu áp lực cực lớn. Nhiều bạn sinh viên quen với môi trường giảng đường nhẹ nhàng, khi bước vào môi trường làm việc áp lực cao (deadline gấp, khách hàng khó tính) dễ bị “sốc” và bỏ cuộc.
“Ảo tưởng” về mức lương và vị trí
Nhiều bạn mới ra trường nhưng đặt kỳ vọng mức lương khởi điểm phải cao, từ chối các vị trí học việc hoặc trợ lý lương thấp. Trong khi đó, đặc thù nghề luật là “gừng càng già càng cay”, giai đoạn đầu là giai đoạn đầu tư kiến thức, chấp nhận thu nhập thấp để đổi lấy nghề.
Giải pháp giúp sinh viên luật “phá băng” thất nghiệp
Để không trở thành một phần của thống kê thất nghiệp, các cử nhân luật cần hành động ngay:
- Thực tập sớm và thực chất: Đừng đợi đến năm 4 mới đi thực tập. Hãy xin kiến tập, học việc tại các văn phòng luật ngay từ năm 2, năm 3. Chấp nhận bưng trà, rót nước, photo tài liệu để được quan sát cách các luật sư làm việc.
- Đầu tư cho Tiếng Anh pháp lý: Đây là tấm vé thông hành đưa bạn vào các Law Firm quốc tế hoặc các tập đoàn lớn.
- Học các khóa đào tạo nghề: Sau khi tốt nghiệp, hãy đăng ký ngay các khóa học tại Học viện Tư pháp (Luật sư, Công chứng…) hoặc các khóa đào tạo pháp chế doanh nghiệp thực chiến để lấp đầy lỗ hổng kỹ năng.
- Xác định lộ trình rõ ràng: Hãy tự hỏi bản thân muốn trở thành ai sau 5 năm nữa? Từ đó vạch ra kế hoạch cụ thể: Cần học chứng chỉ gì? Cần làm ở đâu để lấy kinh nghiệm?
Câu trả lời cho việc “Tại sao nhiều sinh viên luật thất nghiệp”? không nằm ở việc ngành luật hết thời, mà nằm ở sự chênh lệch giữa năng lực đầu ra của sinh viên và yêu cầu khắt khe của thực tế.
Cơ hội trong ngành luật vẫn rất rộng mở cho những ai có tư duy sắc bén, kỹ năng thành thạo và thái độ cầu tiến. Thay vì than trách thị trường, hãy tập trung nâng cấp giá trị bản thân. Khi bạn đủ giỏi, công việc sẽ tự tìm đến bạn.
Bạn muốn lấp đầy khoảng trống kinh nghiệm và kỹ năng thực tế ngay sau khi ra trường? Tham khảo ngay Khóa học pháp chế doanh nghiệp của Pháp chế ICA. Chúng tôi cung cấp chương trình đào tạo thực chiến, giúp bạn thành thạo kỹ năng soạn thảo hợp đồng, tư vấn rủi ro và xây dựng quy trình pháp lý – những kỹ năng mà mọi nhà tuyển dụng đều khao khát!
Mời bạn xem thêm:
