Sơ đồ bài viết
Trong tâm thức của nhiều chủ doanh nghiệp và các phòng ban chuyên môn, hình ảnh của bộ phận pháp chế (In-house Legal) thường gắn liền với chồng hồ sơ dày cộp và cây bút đỏ trên tay. Nhiệm vụ của họ, theo quan niệm cũ, gói gọn trong việc: Tuy nhiên, trong kỷ nguyên kinh tế số và biến động toàn cầu, nếu lãnh đạo vẫn giữ tư duy “Pháp chế chỉ để soát hợp đồng”, doanh nghiệp đang tự lãng phí một nguồn lực quản trị vô giá. Pháp chế không chỉ để soát hợp đồng là bộ phận Back-office (hậu cần) thụ động, mà đang chuyển mình mạnh mẽ để trở thành Đối tác chiến lược (Business Partner) – người cùng Ban lãnh đạo kiến tạo sự tăng trưởng bền vững.
Vì sao “soát hợp đồng” chỉ là phần nổi của tảng băng chìm?
Hợp đồng, về bản chất, chỉ là kết quả cuối cùng được văn bản hóa của một quyết định kinh doanh. Nếu pháp chế chỉ xuất hiện khi hợp đồng đã đặt lên bàn, doanh nghiệp đã bỏ lỡ cơ hội quản trị rủi ro ở “thời điểm vàng”:
- Rủi ro trước khi ký: Đàm phán sai cấu trúc, chọn sai đối tác, không thẩm định pháp lý (Due Diligence).
- Rủi ro trong khi thực hiện: Nhân viên làm sai quy trình, bỏ qua các mốc thời gian, vi phạm cam kết bảo mật.
- Rủi ro sau khi kết thúc: Tranh chấp thanh lý, bảo hành, khiếu nại.
Khẳng định pháp chế không chỉ để “soát hợp đồng” là để nhắc nhở rằng: Pháp lý phải chảy trong huyết mạch của mọi hoạt động, chứ không phải chỉ là “cái chốt cửa” cuối cùng.
Pháp chế – Đối tác chiến lược (Strategic Partner)
Tham gia vào “Bàn tròn quyết định”
Thay vì đợi Sales mang hợp đồng về mới sửa, pháp chế cần ngồi cùng Ban lãnh đạo, Tài chính và Marketing ngay từ khi ý tưởng mới chớm nở.
- Nhiệm vụ: Phân tích hành lang pháp lý để xác định không gian an toàn cho ý tưởng đó.
- Giá trị: Giúp doanh nghiệp không tốn công sức xây dựng một dự án mà pháp luật cấm, hoặc tìm ra những “khoảng hở” của thị trường mà pháp luật cho phép khai thác.
Kiến trúc sư cho các mô hình kinh doanh mới
Khi doanh nghiệp muốn M&A, mở chuỗi nhượng quyền hay tung ra sản phẩm Fintech, pháp chế đóng vai trò thiết kế cấu trúc giao dịch.
- Tư vấn hình thức đầu tư nào tối ưu thuế và pháp lý?
- Cấu trúc vốn ra sao để bảo vệ quyền kiểm soát? Cách làm này giúp doanh nghiệp “đi nhanh nhưng không đi sai”, tránh việc phải đập đi xây lại với cái giá cắt cổ.
- Từ “Tư vấn Luật” sang “Tư vấn Kinh doanh”
Sự khác biệt lớn nhất của pháp chế hiện đại là tư duy Commercial Mindset (Tư duy thương mại). Họ không chỉ trả lời câu hỏi “Luật có cho phép không?”, mà họ trả lời câu hỏi: “Làm thế nào để đạt được mục tiêu kinh doanh một cách hợp pháp?”.
Thay vì chặn đứng một chiến dịch Marketing táo bạo vì sợ rủi ro, pháp chế sẽ đề xuất: “Chúng ta có thể chạy chiến dịch này, nhưng cần điều chỉnh quy trình thu thập dữ liệu khách hàng để tuân thủ Nghị định 13 về bảo vệ dữ liệu cá nhân”. Đó là cách pháp chế tối ưu hóa lợi ích thương mại mà vẫn giữ doanh nghiệp trong vòng an toàn.
Quản lý rủi ro toàn diện – Vượt xa phạm vi trang giấy
Nếu pháp chế không chỉ để “soát hợp đồng”, vậy họ làm gì? Họ quản trị một hệ sinh thái rủi ro khổng lồ:
Đa dạng hóa các mặt trận phòng thủ
- Lao động: Xây dựng văn hóa tuân thủ, xử lý khủng hoảng nhân sự cấp cao.
- Sở hữu trí tuệ: Bảo vệ thương hiệu, bản quyền, bí mật kinh doanh trước đối thủ.
- Tuân thủ (Compliance): Kiểm soát chống tham nhũng, rửa tiền, tuân thủ các chuẩn mực ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị).
Phòng ngừa (Preventive) thay vì Chữa cháy (Corrective)
Pháp chế giỏi là người nhìn thấy đám cháy từ khi nó chỉ là tia lửa. Họ xây dựng cơ chế kiểm soát nội bộ (Internal Control) để nhân viên Sales không dám hứa bừa, nhân viên Mua hàng không dám nhận hoa hồng. Chi phí cho phòng ngừa luôn rẻ hơn chi phí cho tranh chấp và tiền phạt.
Xây dựng hệ thống: Để ai cũng làm đúng
Doanh nghiệp không thể tuyển hàng trăm luật sư để đi theo kèm cặp từng nhân viên. Giải pháp là Hệ thống hóa. Pháp chế đóng vai trò chuẩn hóa:
- Quy trình ký kết và phân quyền (Ai được ký cái gì, hạn mức bao nhiêu?).
- Quy trình thẩm định đối tác (KYC).
- Bộ biểu mẫu chuẩn (Standard Forms).
Điều này giúp các phòng ban tự vận hành đúng ngay từ đầu, giảm sự phụ thuộc thụ động vào bộ phận pháp chế, đồng thời tăng tốc độ xử lý công việc.
Đồng hành trong đổi mới sáng tạo và ESG
Trong bối cảnh kinh tế số, pháp luật thường đi sau công nghệ. Pháp chế giúp doanh nghiệp thích ứng với sự thay đổi chóng mặt của các quy định mới (Luật Giao dịch điện tử, Thuế thương mại điện tử…). Đặc biệt, với xu hướng ESG, pháp chế là người dẫn dắt doanh nghiệp tuân thủ các chuẩn mực xanh, biến “rào cản pháp lý” thành “lợi thế cạnh tranh” khi xuất khẩu sang các thị trường khó tính như Âu, Mỹ.
Người bảo vệ lợi ích tối thượng
Dù đóng vai trò chiến lược, pháp chế không bao giờ quên nhiệm vụ cốt lõi: Bảo vệ.
- Chủ động ngăn ngừa tranh chấp bằng những thỏa thuận chặt chẽ.
- Đại diện doanh nghiệp làm việc khôn khéo với cơ quan nhà nước.
- Là “lá chắn thép” bảo vệ tài sản, thương hiệu và uy tín của lãnh đạo khi có khủng hoảng xảy ra.
Tư duy mới: Enabler (Người kiến tạo) thay vì No-sayer (Kẻ nói không)
Đã đến lúc xóa bỏ định kiến pháp chế là “Kẻ ngáng đường” (Business Blocker). Pháp chế hiện đại là Enabler – Người kiến tạo giải pháp. Họ không nói: “Không được làm” Họ nói: “Làm cách này sẽ an toàn hơn và đạt hiệu quả tốt hơn”
Sự chuyển dịch từ tư duy “Kiểm soát” sang tư duy “Hỗ trợ phát triển” chính là thước đo năng lực của một bộ phận pháp chế chuyên nghiệp.
Pháp chế không chỉ để “soát hợp đồng”. Đó là một nhận định hẹp hòi đã kìm hãm sức mạnh của doanh nghiệp trong nhiều năm qua.
Pháp chế là Đối tác chiến lược, là Nhà quản trị rủi ro và là Người kiến tạo tăng trưởng. Khi doanh nghiệp biết đặt pháp chế vào đúng vị trí và trao cho họ đúng vai trò, đó là lúc doanh nghiệp sở hữu một “vũ khí” cạnh tranh sắc bén: Đi nhanh hơn đối thủ nhờ sự linh hoạt, và đi xa hơn đối thủ nhờ sự an toàn.
Đừng để nhân sự pháp chế của bạn bị chôn vùi trong những chồng hợp đồng sự vụ. Hãy tham gia khóa học pháp chế doanh nghiệp chuyên sâu của Pháp chế ICA để trang bị tư duy quản trị hiện đại, giúp biến bộ phận pháp lý thành động lực tăng trưởng cho công ty.
Mời bạn xem thêm:
