Sơ đồ bài viết
Trong các phiên tòa xét xử, bên cạnh Thẩm phán – người mặc áo choàng đen, chúng ta thường thấy sự hiện diện của các Hội thẩm nhân dân. Họ đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc ra phán quyết cuối cùng. Tuy nhiên, một thắc mắc lớn mà nhiều người đặt ra là: Hội thẩm nhân dân có bắt buộc tốt nghiệp cử nhân luật không? Hay họ chỉ cần là những người có uy tín trong xã hội? Bài viết dưới đây của phapche.edu.vn sẽ giải đáp chi tiết vấn đề này dựa trên các quy định hiện hành của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân.
Hội thẩm nhân dân là ai? Vai trò trong xét xử
Trước khi đi vào điều kiện về bằng cấp, chúng ta cần hiểu rõ vị trí pháp lý của Hội thẩm nhân dân.
Khái niệm
Hội thẩm nhân dân là người được bầu theo quy định của pháp luật để làm nhiệm vụ xét xử các vụ án thuộc thẩm quyền của Tòa án nhân dân. Họ không phải là công chức tòa án chuyên nghiệp như Thẩm phán hay Thư ký tòa án, mà thường là những người hoạt động kiêm nhiệm, đến từ nhiều ngành nghề khác nhau trong xã hội.
Vai trò đặc biệt trong Hội đồng xét xử (HĐXX)
Theo nguyên tắc xét xử của pháp luật Việt Nam: “Thẩm phán và Hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật”.
- Đại diện cho nhân dân: Hội thẩm mang tiếng nói, quan điểm và sự giám sát của nhân dân vào phiên tòa.
- Quyền lực ngang hàng: Khi tham gia xét xử, Hội thẩm nhân dân có quyền ngang với Thẩm phán. Họ có quyền biểu quyết về tội danh, hình phạt và các vấn đề khác của vụ án. Quyết định của HĐXX được thông qua theo đa số.
Hội thẩm nhân dân có bắt buộc tốt nghiệp cử nhân luật không?
Đây là câu trả lời chính xác và trực diện nhất cho từ khóa bạn đang tìm kiếm:
Không bắt buộc. Pháp luật hiện hành KHÔNG quy định Hội thẩm nhân dân phải có bằng Cử nhân Luật.
Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là ai cũng có thể làm Hội thẩm. Pháp luật yêu cầu Hội thẩm phải “có kiến thức pháp luật”. Sự khác biệt nằm ở chỗ:
- Thẩm phán: Bắt buộc phải có bằng Cử nhân Luật, đã qua đào tạo nghiệp vụ xét xử và trúng tuyển kỳ thi tuyển chọn Thẩm phán quốc gia.
- Hội thẩm nhân dân: Không yêu cầu bằng cấp chuyên môn Luật cụ thể, nhưng phải am hiểu pháp luật để đảm bảo việc xét xử đúng quy định. Họ có thể là giáo viên, bác sĩ, cựu chiến binh, hoặc cán bộ hưu trí… miễn là đáp ứng đủ các tiêu chuẩn về kiến thức và đạo đức.
Tiêu chuẩn pháp lý để trở thành Hội thẩm nhân dân
Căn cứ vào Điều 85 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2014, để được bầu làm Hội thẩm nhân dân, công dân cần đáp ứng đủ 05 tiêu chuẩn khắt khe sau:
- Quốc tịch và tinh thần: Là công dân Việt Nam, trung thành với Tổ quốc và Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
- Phẩm chất đạo đức: Có phẩm chất đạo đức tốt, bản lĩnh chính trị vững vàng.
- Năng lực và uy tín: Có uy tín trong cộng đồng dân cư, có tinh thần dũng cảm và kiên quyết đấu tranh bảo vệ công lý.
- Kiến thức: Có kiến thức pháp luật và hiểu biết xã hội. (Lưu ý: Luật dùng từ “kiến thức pháp luật” thay vì “bằng cấp luật”).
- Sức khỏe: Có sức khỏe bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ được giao.
Như vậy, yếu tố cốt lõi của một Hội thẩm là sự kết hợp giữa hiểu biết pháp luật và vốn sống thực tiễn, chứ không đơn thuần là bằng cấp học thuật.
Quy trình bầu và nhiệm kỳ của Hội thẩm nhân dân
Vì không phải là công chức được bổ nhiệm qua thi tuyển như Thẩm phán, quy trình để trở thành Hội thẩm mang tính dân chủ cao thông qua bầu cử:
- Cơ quan giới thiệu: Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng cấp sẽ lựa chọn và giới thiệu những người đủ tiêu chuẩn.
- Cơ quan bầu: Hội đồng nhân dân (HĐND) cấp tương ứng (cấp tỉnh hoặc cấp huyện) sẽ tiến hành bỏ phiếu bầu Hội thẩm nhân dân.
- Nhiệm kỳ: Nhiệm kỳ của Hội thẩm theo nhiệm kỳ của HĐND đã bầu ra họ (thường là 05 năm).
Vì sao luật không bắt buộc Hội thẩm phải có bằng Luật?
Việc không yêu cầu bằng Cử nhân Luật đối với Hội thẩm nhân dân là một quy định mang tính nhân văn và khoa học của nền tư pháp, xuất phát từ các lý do sau:
- Đa dạng góc nhìn: Một vụ án không chỉ có lý (pháp luật) mà còn có tình (đời sống). Nếu HĐXX chỉ toàn những người làm luật chuyên nghiệp (Thẩm phán), phán quyết có thể khô cứng. Hội thẩm đến từ nhiều ngành nghề sẽ mang đến cái nhìn đa chiều, thực tiễn và gần gũi với đời sống xã hội hơn.
- Bảo đảm tính dân chủ: Đây là cơ chế để “nhân dân tham gia vào hoạt động quản lý nhà nước”, cụ thể là hoạt động tư pháp.
- Bổ trợ cho Thẩm phán: Thẩm phán giỏi về luật định, tố tụng. Hội thẩm giỏi về tâm lý xã hội, tập quán và kiến thức chuyên ngành khác (ví dụ: xét xử vụ án y tế có Hội thẩm là bác sĩ sẽ rất khách quan).
Tóm lại, đối với câu hỏi “Hội thẩm nhân dân có bắt buộc tốt nghiệp cử nhân luật không?”, câu trả lời là KHÔNG.
Hội thẩm nhân dân là gạch nối quan trọng giữa sự nghiêm minh của pháp luật và thực tiễn sinh động của đời sống. Dù không yêu cầu bằng cấp chuyên sâu về Luật, nhưng họ phải là những người có kiến thức pháp luật vững chắc, có tâm và có tầm để cùng Thẩm phán đưa ra những bản án công tâm, đúng người, đúng tội.
Mời bạn xem thêm:
