Sơ đồ bài viết
Đề cương ôn tập môn Tư pháp quốc tế (có đáp án) là tài liệu không thể thiếu cho sinh viên ngành Luật trong mùa thi. Với nội dung bám sát chương trình học, đề cương cung cấp các khái niệm, lý thuyết và ví dụ minh họa cụ thể, giúp bạn nắm vững kiến thức cơ bản và chuyên sâu. Đặc biệt, phần đáp án chi tiết sẽ là công cụ hữu ích để kiểm tra và củng cố lại các kiến thức đã học. Hãy tải ngay để tự tin vượt qua kỳ thi môn Tư pháp quốc tế một cách dễ dàng!
Tham khảo trọn bộ bài giảng môn học Tư pháp quốc tế: https://study.phapche.edu.vn/khoa-hoc-tim-hieu-mon-tu-phap-quoc-te?ref=lnpc
Đề cương ôn tập môn Tư pháp quốc tế (có đáp án)
CHƯƠNG 1: KHÁI NIỆM VỀ TƯ PHÁP QUỐC TẾ VÀ NGUỒN CỦA TƯ PHÁP QUỐC TẾ
Câu 1: Khái niệm, đối tượng điều chỉnh và phương pháp điều chỉnh của tư pháp quốc tế?
Câu 2: Nguồn cơ bản của TPQT?
CHƯƠNG 2: LÝ LUẬN CHUNG VỀ XUNG ĐỘT PHÁP LUẬT
Câu 3: Xung đột pháp luật là gì, cho ví dụng minh họa?
Câu 4: Trình bày các phương pháp giải quyết xung đột pháp luật?
Câu 5: Quy phạm xung đột và phân tích cơ cấu của một quy phạm xung đột?
CHƯƠNG 3: CHỦ THỂ CỦA TƯ PHÁP QUỐC TẾ
Câu 6: Khái niệm “lẩn tránh pháp luật” trong tư pháp quốc tế. Pháp luật Việt Nam điều chỉnh quan hệ dân sự theo nghĩa rông của yếu tố nước ngoài có quy định về hành vi lẩn tránh không? Anh (chị) đánh giá thế nào về vấn đề này?
Câu 7: Người nước ngoài?
Câu 8: Pháp nhân trong tư pháp quốc tế?
Câu 9: Khái niệm chủ thể của tư pháp quốc tế và các điều kiện để trở thành chủ thể của tư pháp quốc tế?
Câu 10: Tại sao quốc gia lại là chủ thể đặc biệt của tư pháp quốc tế?
CHƯƠNG 8: VẤN ĐỀ HỢP ĐỒNG TRONG TƯ PHÁP QUỐC TẾ
Câu 13: Khái niệm hợp đồng trong tư pháp quốc tế?
CHƯƠNG 9: TỐ TỤNG TRONG TƯ PHÁP QUỐC TẾ
Câu 14: Khái niệm và những nguyên tắc cơ bản của tố tụng tư pháp quốc tế ?
Câu 15: Xác định thẩm quyền xét xử dân sự quốc tế?
CHƯƠNG 10: HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH TRONG TƯ PHÁP QUỐC TẾ
Câu 16: Khái niệm và giải quyết xung đột pháp luật về hôn nhân gia đình trong tư pháp quốc tế?
Câu 17: Vấn đề kết hôn có yếu tố nước ngoài ở Việt Nam?
Câu 18: Phân biệt phương pháp điều chỉnh của tư pháp với phương pháp giải quyết xung đột pháp luật trong tư pháp quốc tế?
Câu 19: Phân biệt xung đột pháp luật với xung đột thẩm quyền xét xử dân sự quốc tế?
1. Khái niệm, đối tượng điều chỉnh và phương pháp điều chỉnh của tư pháp quốc tế
a) Khái niệm tư pháp quốc tế
Tư pháp quốc tế là ngành luật điều chỉnh các quan hệ dân sự, hôn nhân gia đình, lao động, thương mại và tố tụng dân sự có yếu tố nước ngoài.
b) Đối tượng điều chỉnh
- Các quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài (theo nghĩa rộng bao gồm cả tố tụng dân sự).
- Yếu tố nước ngoài có thể nằm ở:
- Chủ thể (người nước ngoài, pháp nhân nước ngoài, người Việt Nam định cư ở nước ngoài).
- Khách thể (tài sản, sự kiện pháp lý xảy ra ở nước ngoài).
c) Phương pháp điều chỉnh
Phương pháp thực chất
- Sử dụng quy phạm thực chất để quy định trực tiếp quyền, nghĩa vụ của các bên.
- Ưu điểm: Nhanh chóng, tiết kiệm thời gian, dễ áp dụng.
- Nhược điểm: Số lượng quy phạm thực chất ít, khó đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
Phương pháp xung đột
- Sử dụng quy phạm xung đột để xác định hệ thống pháp luật cần áp dụng.
- Ưu điểm: Bao quát và hài hòa lợi ích giữa các quốc gia.
- Nhược điểm: Chỉ mang tính trung gian, không quy định trực tiếp quyền và nghĩa vụ.
- Đây là phương pháp đặc trưng của tư pháp quốc tế.
Áp dụng tập quán và tương tự pháp luật
- Áp dụng khi thiếu quy phạm pháp luật hoặc điều ước quốc tế.
- Ưu điểm: Giải quyết được những khoảng trống pháp lý.
- Nhược điểm: Có thể thiếu chính xác trong áp dụng.
2. Nguồn của tư pháp quốc tế
a) Khái niệm
Nguồn của tư pháp quốc tế là hình thức chứa đựng và thể hiện các quy phạm pháp luật quốc tế.
b) Các loại nguồn
Luật pháp của mỗi quốc gia
- Bao gồm các quy phạm xung đột được quy định trong các văn bản luật quốc gia.
- Tại Việt Nam: Hiến pháp 2013, BLDS 2015 (Phần VII), Luật HN&GĐ 2014, Luật Đầu tư 2014…
Điều ước quốc tế
- Các điều ước quốc tế song phương và đa phương mà các quốc gia ký kết hoặc tham gia.
- Ví dụ tại Việt Nam: Công ước New York 1958, Công ước Paris 1983…
Tập quán quốc tế
- Quy tắc xử sự được thừa nhận rộng rãi và áp dụng liên tục qua thời gian.
- Ví dụ: INCOTERMS trong thương mại quốc tế.
Án lệ
- Ở các hệ thống pháp luật như Anh – Mỹ, án lệ là nguồn quan trọng.
- Tại Việt Nam, án lệ chưa được thừa nhận chính thức là nguồn của tư pháp quốc tế.
Câu 3: Xung đột pháp luật là gì? Cho ví dụ minh họa
a) Khái niệm xung đột pháp luật
Xung đột pháp luật là hiện tượng pháp lý trong đó hai hoặc nhiều hệ thống pháp luật cùng tham gia điều chỉnh một quan hệ tư pháp quốc tế, nhưng nội dung điều chỉnh của mỗi hệ thống lại khác nhau.
b) Nguyên nhân xung đột pháp luật
- Sự khác biệt trong cơ sở hạ tầng và nền tảng xây dựng pháp luật của các quốc gia.
- Yếu tố chính trị, kinh tế, văn hóa, phong tục tập quán và truyền thống lịch sử riêng biệt.
Ví dụ minh họa
Một nam công dân Việt Nam (19 tuổi) và một nữ công dân Anh (17 tuổi) muốn kết hôn. Theo Luật Hôn nhân và Gia đình Việt Nam, độ tuổi kết hôn tối thiểu là 20 tuổi (nam) và 18 tuổi (nữ). Trong khi đó, luật Anh quy định độ tuổi kết hôn là 16 tuổi cho cả hai. Sự khác biệt này gây ra xung đột pháp luật khi chọn luật áp dụng.
Phạm vi xung đột pháp luật
Xung đột pháp luật chủ yếu xảy ra trong các quan hệ dân sự theo nghĩa rộng có yếu tố nước ngoài. Các lĩnh vực như hình sự hay hành chính ít xảy ra xung đột pháp luật vì:
- Luật hình sự và hành chính mang tính hiệu lực lãnh thổ nghiêm ngặt.
- Các quy định pháp luật trong lĩnh vực này không cho phép áp dụng luật nước ngoài.
Câu 4: Các phương pháp giải quyết xung đột pháp luật
a) Phương pháp xung đột
- Dựa trên các quy phạm xung đột do mỗi quốc gia xây dựng để hướng dẫn chọn luật áp dụng.
- Các quốc gia có thể ký kết điều ước quốc tế (ĐƯQT) nhằm xây dựng các quy phạm xung đột thống nhất.
b) Phương pháp thực chất
- Dựa trên các quy phạm thực chất trực tiếp phân định quyền và nghĩa vụ giữa các bên.
- Quy phạm thực chất thường có trong ĐƯQT (ví dụ: Công ước Becnơ 1886, Công ước Viên 1980).
- Ngoài ra, luật quốc nội của một số quốc gia cũng chứa quy phạm thực chất (ví dụ: Luật Đầu tư, Luật Chuyển giao công nghệ).
Câu 5: Quy phạm xung đột và cơ cấu của một quy phạm xung đột
a) Khái niệm quy phạm xung đột
Quy phạm xung đột là quy phạm chỉ định hệ thống pháp luật nào được áp dụng để giải quyết quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài.
Ví dụ: Điều 766 Bộ luật Dân sự (BLDS) 2015 quy định: “Việc xác lập, thực hiện, thay đổi, chấm dứt quyền sở hữu tài sản được xác định theo pháp luật của nước nơi có tài sản.”
b) Cơ cấu quy phạm xung đột
- Phạm vi: Chỉ định loại quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài cần điều chỉnh (ví dụ: hôn nhân, thừa kế).
- Hệ thuộc: Chỉ định hệ thống pháp luật sẽ áp dụng (ví dụ: luật của nước có tài sản).
Ví dụ: Hiệp định tương trợ tư pháp Việt Nam – Liên bang Nga năm 1998 quy định:
- Thừa kế động sản được điều chỉnh bởi pháp luật của quốc gia mà người để lại tài sản là công dân vào thời điểm qua đời.
- Thừa kế bất động sản được điều chỉnh bởi pháp luật của quốc gia nơi có bất động sản.
c) Phân loại quy phạm xung đột
- Quy phạm xung đột một bên: Chỉ định áp dụng luật của một quốc gia cụ thể.
Ví dụ: Điều 683 BLDS 2015 quy định chuyển nhượng bất động sản phải tuân theo pháp luật nơi có bất động sản. - Quy phạm xung đột hai bên: Đưa ra nguyên tắc chung để lựa chọn luật áp dụng.
Ví dụ: Điều 678 BLDS 2015 quy định động sản trên đường vận chuyển được xác định theo pháp luật của nước nơi hàng hóa được chuyển đến.
Câu 6: Khái niệm “lẩn tránh pháp luật” trong tư pháp quốc tế
a) Khái niệm lẩn tránh pháp luật
Lẩn tránh pháp luật là hành vi của đương sự nhằm thoát khỏi hệ thống pháp luật vốn được áp dụng để chuyển sang một hệ thống pháp luật khác có lợi hơn.
b) Biện pháp lẩn tránh
- Di chuyển trụ sở, thay đổi nơi cư trú, quốc tịch, hoặc chuyển đổi tính chất tài sản (động sản thành bất động sản).
Ví dụ: Một cặp vợ chồng không được ly hôn ở nước A vì luật cấm, nhưng họ đến nước B để xin ly hôn theo quy định dễ dàng hơn.
c) Quy định pháp luật Việt Nam
- Theo pháp luật Việt Nam, mọi hành vi lẩn tránh pháp luật đều bị coi là vi phạm.
- Ví dụ: Nghị định 68 quy định việc kết hôn tại nước ngoài chỉ được công nhận nếu không vi phạm điều kiện kết hôn theo pháp luật Việt Nam tại thời điểm đăng ký.
d) Đánh giá vấn đề lẩn tránh pháp luật
- Các quốc gia đều tìm cách hạn chế hoặc cấm hành vi lẩn tránh pháp luật.
- Ví dụ: Ở Anh và Mỹ, các hợp đồng được ký kết để lẩn tránh pháp luật sẽ bị tòa án hủy bỏ.
Mời bạn xem thêm: