Cơ quan Tư pháp đóng vai trò quan trọng và không thể thiếu trong một hệ thống pháp luật hoạt động hiệu quả. Như một bộ phận quan trọng của hệ thống chính trị, cơ quan Tư pháp có nhiệm vụ đảm bảo công lý, bảo vệ quyền lợi của công dân và duy trì trật tự xã hội. Một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của cơ quan Tư pháp là giải quyết tranh chấp và áp dụng pháp luật. Khi xảy ra mâu thuẫn hoặc tranh chấp, cơ quan Tư pháp được giao trọng trách xem xét và giải quyết theo quy định của pháp luật. Vậy thì công an có phải là cơ quan tư pháp không? Bạn đọc hãy tìm hiểu vấn đề này trong bài viết của Học viện đào tạo pháp chế ICA nhé!

Công an có phải là cơ quan tư pháp?

Cơ quan Tư pháp cũng có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi và tự do cá nhân. Qua công tác điều tra, truy tố và xét xử, cơ quan Tư pháp đảm bảo rằng tội phạm sẽ được trừng phạt và công lý sẽ được thực thi. Điều này tạo ra một môi trường an toàn và bình yên cho cộng đồng, đồng thời truyền tải thông điệp rằng hành vi vi phạm pháp luật sẽ không được tha thứ.

Hệ thống cơ quan tư pháp của nhà nước Cộng hòa xã hội Việt Nam bao gồm những cơ quan sau:

Tòa án nhân dân

Tòa án nhân dân là một trong những bộ phận trong hệ thống thống cơ quan tư pháp Việt Nam. Với các chức năng của tòa tòa án được quy định tại Khoản 1 Điều 102 Hiến pháp năm 2013 như sau:

“Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp”.

Do vậy, có thể thấy nhiệm vụ của Tòa án nhân dân là:

• Bảo vệ công lý;
• Bảo vệ quyền công dân, quyền con người;
• Bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, lợi ích của Nhà nước cùng với đó là quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Bên cạnh đó, Tòa án góp phần giáo dục công dân thực hiện nghĩa vụ trung thành với Tổ quốc, nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật, không làm những gì mà pháp luật cấm, tôn trọng những quy tắc của xã hội, ý thức đấu tranh phòng, chống tội phạm, các vi phạm pháp luật khác.

Hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân có sự khác biệt so với việc giải quyết các đơn thư khiếu nại, tố cáo của các cơ quan nhà nước khác. Một số điểm khác biệt như sau:

• Tòa án nhân dân là cơ quan duy nhất có thẩm quyền xét xử các vụ án hình sự, dân sự, hôn nhân gia đình, hành chính, kinh tế, lao động… theo quy định của pháp luật. Khi thực hiện xét xử Tòa án luôn nhân danh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, bản án cùng các quyết định của Tòa sẽ mang tính quyền lực nhà nước.
• Bản án cùng các quyết định của Tòa án mang tính bắt buộc nên các hoạt động của Tòa luôn phải tuân theo các quy định về thủ tục tố tụng một cách nghiêm ngặt, đúng quy trình.
• Các quyết định của Tòa án nhân dân có tính chất quyết định cuối cùng khi giải quyết các vụ việc pháp lý. Trong nhiều trường hợp, sau khi các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền khác đã giải quyết nhưng đương sự không đồng ý với cách giải quyết cũng như phán quyết của cơ quan nhà nước đó, thì có thể yêu cầu Tòa án xem xét và giải quyết.

Quyết định của Tòa án nhân dân có thể thay thế cho các quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đã đưa ra trước đó và phán quyết của Tòa án sẽ là phán quyết mang tính chung thẩm. Bản án, quyết định của Tòa án nhân dân có hiệu lực pháp luật phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng; cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp hành (Khoản 2 Điều 2 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014).

Hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân được coi là hoạt động áp dụng pháp luật

Viện kiểm sát nhân dân

Chức năng của Viện kiểm sát nhân dân được pháp luật Việt Nam quy định như sau:

“Viện kiểm sát nhân dân thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp”.

Chức năng thực hành quyền công tố

Đây là một trong những chức năng hết sức quan trọng của Viện kiểm sát nhân dân.

Thực hiện quyền công tố là hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân trong tố tụng hình sự để thực hiện việc buộc tội của Nhà nước đối với người phạm tội, được thực hiện ngay từ khi giải quyết các tin tố giác về tội phạm, kiến nghị khởi tố và trong suốt quá trình khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự. Đây là chức năng đặc thù của Viện kiểm sát được quy định trong Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội Việt Nam.

Quá trình thực hiện quyền công tố của Viện kiểm sát nhân dân nhằm bảo đảm rằng mọi hành vi phạm tội, người phạm tội phải được phát hiện, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử kịp thời, nghiêm minh, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không làm oan người vô tội, không để lọt tội phạm và người phạm tội, không để người nào bị khởi tố, bị bắt, tạm giữ, tạm giam, bị hạn chế quyền con người, quyền công dân trái luật.

Chức năng kiểm sát các hoạt động tư pháp

Kiểm sát hoạt động tư pháp được hiểu là hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân để kiểm sát tính hợp pháp của các hành vi, quyết định của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp, được thực hiện ngay từ khi tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và trong suốt quá trình giải quyết vụ án hình sự; trong việc giải quyết vụ án hành chính, vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động; việc thi hành án, việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp; các hoạt động tư pháp khác theo quy định của pháp luật (Khoản 1 Điều 4 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014).

Cơ quan tư pháp chỉ có Toà án nhân dân và Viện kiểm sat vì vậy công an không phải là cơ quan tư pháp.

Công an thuộc cơ quan nào theo quy định?

Cơ quan Hành pháp đóng vai trò quan trọng trong hệ thống chính trị của một quốc gia. Với nhiệm vụ thực thi pháp luật, quản lý hoạt động chính phủ và xử lý vi phạm pháp luật, cơ quan Hành pháp đảm bảo sự công bằng và hiệu quả trong việc thực thi pháp luật. Tuy nhiên, để đạt được sự độc lập và không phụ thuộc vào quyền lực chính trị, cần có cơ chế giám sát và kiểm soát đúng đắn. Chỉ khi cơ quan Hành pháp hoạt động dưới sự giám sát công khách và tuân thủ pháp luật, hệ thống chính trị mới có thể phục vụ tốt cho lợi ích của cộng đồng và duy trì trật tự xã hội.

Các cơ quan hành chính nhà nước đều trực tiếp hay gián tiếp trực thuộc cơ quan quyền lực nhà nước cùng cấp, chịu sự giám sát và báo cáo công tác trước cơ quan quyền lực nhà nước.

Các cơ quan hành chính nhà nước có hệ thống đơn vị cơ sở trực thuộc. Các đơn vị cơ sở của bộ máy hành chính nhà nước là nơi trực tiếp tạo ra của cải vật chất và tinh thần cho xã hội. Hầu hết các cơ quan có chức năng quản lý hành chính đều có các đơn vị trực thuộc. Ví dụ: Các bệnh viện công lập tuyến trung ương trực thuộc Bộ Y tế; các đơn vị công an, quân đội trực thuộc Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, …Các cơ quan hành chính nhà nước ở nước ta hiện nay như: Chính phủ, Bộ, cơ quan ngang Bộ, Ủy bản Nhân dân các cấp. Như vậy, Bộ đội thuộc cơ quan hành pháp.

Câu hỏi thường gặp: