Sơ đồ bài viết
Trong các doanh nghiệp, Kế toán và HR (Hành chính Nhân sự) là những bộ phận nắm giữ thông tin tài chính và nhân sự quan trọng. Do đó, họ cũng là những người dễ bị liên đới nhất khi doanh nghiệp có hành vi vi phạm pháp luật, đặc biệt là trốn thuế. Việc che giấu hành vi trốn thuế không chỉ gây hậu quả nghiêm trọng cho doanh nghiệp mà còn đẩy Kế toán và HR đứng trước nguy cơ phạm tội hình sự. Vậy, khi che giấu hành vi trốn thuế kế toán HR phạm tội gì theo quy định của pháp luật Việt Nam?
Che giấu hành vi trốn thuế kế toán HR phạm tội gì?
Trốn thuế là hành vi mà người nộp thuế không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ nghĩa vụ nộp thuế theo quy định của pháp luật, nhằm mục đích chiếm đoạt tiền thuế của Nhà nước. Các hành vi trốn thuế phổ biến có thể kể đến:
- Không nộp hồ sơ đăng ký thuế.
- Không nộp hồ sơ khai thuế.
- Khai sai, không trung thực các nội dung trong hồ sơ thuế.
- Lập khống hóa đơn, chứng từ.
- Hạch toán sai, không đúng quy định.
- Chuyển giá để giảm nghĩa vụ thuế.
Trong các hành vi này, Kế toán là người trực tiếp thực hiện các nghiệp vụ tài chính, lập báo cáo, kê khai thuế. HR (đặc biệt liên quan đến thuế TNCN và bảo hiểm) cũng có vai trò quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu đầu vào cho kế toán. Do đó, nếu có ý thức che giấu hành vi trốn thuế của doanh nghiệp, Kế toán và HR sẽ phải chịu trách nhiệm liên đới.
Theo Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), Kế toán và HR có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với vai trò là đồng phạm hoặc người giúp sức cho hành vi trốn thuế của doanh nghiệp.
Tội trốn thuế (Điều 200 Bộ luật Hình sự)
Đây là tội danh trực tiếp liên quan đến hành vi trốn thuế. Mặc dù tội trốn thuế chủ yếu nhằm vào người nộp thuế (doanh nghiệp), nhưng cá nhân Kế toán, HR có thể bị truy cứu với vai trò đồng phạm hoặc người giúp sức nếu:
Có hành vi giúp sức tích cực: Kế toán hoặc HR trực tiếp thực hiện các hành vi gian lận như:
- Lập chứng từ kế toán giả mạo, ghi sổ sách kế toán không đúng sự thật.
- Khai sai nội dung hồ sơ thuế, không xuất hóa đơn khi bán hàng hóa, dịch vụ.
- Sử dụng hóa đơn, chứng từ không hợp pháp.
- Cố ý không kê khai hoặc kê khai không đầy đủ các khoản thu nhập chịu thuế, các chi phí không hợp lệ để giảm nghĩa vụ thuế.
Biết rõ hành vi trốn thuế và cố ý che giấu: Kế toán hoặc HR biết rõ doanh nghiệp đang có hành vi trốn thuế nhưng vẫn làm theo chỉ đạo, thực hiện các nghiệp vụ để che giấu, hoặc cố ý không tố giác hành vi phạm tội.
Mức phạt đối với Tội trốn thuế (Điều 200 BLHS):
- Phạt tiền: Từ 100 triệu đồng đến 4,5 tỷ đồng.
- Phạt tù: Từ 03 tháng đến 07 năm.
- Hình phạt bổ sung: Cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Lưu ý: Mức phạt cụ thể sẽ tùy thuộc vào số tiền thuế trốn, tính chất, mức độ của hành vi, và số lần vi phạm. Nếu phạm tội có tổ chức, lợi dụng chức vụ quyền hạn, gây thiệt hại lớn thì mức phạt sẽ cao hơn.
Tội vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 221 Bộ luật Hình sự)
Mặc dù không trực tiếp là tội trốn thuế, nhưng nếu hành vi của kế toán vi phạm nghiêm trọng các quy định về kế toán (như làm sai lệch số liệu kế toán, không lập báo cáo tài chính, lập báo cáo tài chính sai sự thật) mà dẫn đến việc trốn thuế hoặc các hậu quả nghiêm trọng khác, kế toán có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo điều này.
Mức phạt đối với Tội vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 221 BLHS):
- Phạt tiền: Từ 50 triệu đồng đến 500 triệu đồng.
- Phạt cải tạo không giam giữ: Đến 03 năm.
- Phạt tù: Từ 01 năm đến 05 năm.
Tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản (Điều 355 Bộ luật Hình sự) hoặc Tội tham ô tài sản (Điều 353 Bộ luật Hình sự)
Trong trường hợp Kế toán hoặc HR không chỉ che giấu hành vi trốn thuế mà còn lợi dụng việc này để chiếm đoạt tài sản của doanh nghiệp hoặc của Nhà nước (ví dụ: khai khống chi phí để rút tiền của công ty, sau đó chi tiêu cá nhân), thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo các tội danh này, với mức hình phạt rất nghiêm khắc.
Cách kế toán, HR tự bảo vệ mình
Để tránh những rủi ro pháp lý và trách nhiệm hình sự khi doanh nghiệp có hành vi trốn thuế, Kế toán và HR cần:
- Nắm vững pháp luật: Đây là yếu tố cốt lõi. Hiểu rõ các quy định về thuế, kế toán, lao động để nhận diện sớm các hành vi sai phạm.
- Từ chối thực hiện hành vi sai trái: Khi sếp yêu cầu thực hiện hành vi vi phạm pháp luật (như lập chứng từ khống, khai sai báo cáo thuế…), cần kiên quyết từ chối.
- Báo cáo bằng văn bản: Nếu đã được chỉ đạo bằng miệng, hãy yêu cầu cấp trên xác nhận lại bằng văn bản (email, văn bản có chữ ký). Điều này giúp bạn có bằng chứng cho thấy bạn đã được chỉ đạo và không tự ý thực hiện hành vi sai trái.
- Ghi nhận cảnh báo rủi ro: Nếu bạn nhận thấy yêu cầu của sếp có dấu hiệu vi phạm pháp luật và tiềm ẩn rủi ro, hãy chủ động báo cáo rủi ro này bằng văn bản (email) cho sếp và/hoặc các cấp quản lý cao hơn, đồng thời đề xuất giải pháp đúng luật.
- Lưu giữ chứng từ, tài liệu đầy đủ: Mọi tài liệu liên quan đến công việc, đặc biệt là các văn bản chỉ đạo, cần được lưu trữ cẩn thận.
- Tham vấn chuyên gia pháp lý: Khi đối mặt với tình huống phức tạp hoặc bị ép buộc thực hiện hành vi sai trái, hãy tìm kiếm lời khuyên từ luật sư hoặc chuyên gia pháp lý độc lập.
Trong bối cảnh pháp luật ngày càng chặt chẽ, việc thiếu hiểu biết có thể khiến Kế toán và HR vô tình trở thành “con tốt” trong các hành vi vi phạm pháp luật của doanh nghiệp, và phải gánh chịu hậu quả hình sự nghiêm trọng.
Pháp chế ICA thấu hiểu những lo lắng này và mang đến giải pháp toàn diện cho bạn. Khóa đào tạo Pháp luật cho Kế toán, Hành chính Nhân sự kiêm nhiệm Pháp chế tại Doanh nghiệp vừa và nhỏ được thiết kế đặc biệt để trang bị cho bạn:
- Kiến thức chuyên sâu về pháp luật thuế, kế toán, lao động và doanh nghiệp.
- Kỹ năng nhận diện các hành vi trốn thuế, vi phạm pháp luật và cách phòng tránh.
- Hướng dẫn quy trình làm việc chuẩn mực, đảm bảo tuân thủ pháp luật.
- Kinh nghiệm xử lý các tình huống khó khăn, bao gồm cả việc đối phó với các yêu cầu sai luật từ cấp trên.
- Tăng cường sự tự tin để bạn không chỉ làm đúng luật mà còn bảo vệ chính mình khỏi mọi rủi ro pháp lý.
Đừng để mình rơi vào vòng lao lý vì thiếu kiến thức. Hãy chủ động trang bị “vũ khí pháp lý” để làm việc an toàn, chuyên nghiệp và vững vàng!
Tìm hiểu chi tiết và đăng ký khóa học ngay hôm nay tại đây: https://phapche.edu.vn/courses/khoa-dao-tao-phap-luat-cho-ke-toan-hanh-chinh-nhan-su-kiem-nhiem-phap-che-tai-doanh-nghiep-vua-va-nho/
Mời bạn xem thêm: