Sơ đồ bài viết
Bạn không phải luật sư, nhưng công việc hàng ngày vẫn yêu cầu bạn phải đọc, hiểu và áp dụng các quy định pháp luật? Từ hợp đồng lao động, chính sách thuế, đến các quy chế nội bộ, văn bản pháp luật dường như là một “ma trận” với ngôn ngữ khô khan, phức tạp. Nhiều người cho rằng việc này chỉ dành cho dân chuyên. Tuy nhiên, việc trang bị cách đọc và hiểu văn bản pháp luật cho người không chuyên lại cực kỳ quan trọng, giúp bạn tự tin hơn trong công việc, tránh rủi ro và bảo vệ quyền lợi của chính mình cũng như doanh nghiệp. Vậy làm sao để “giải mã” ngôn ngữ pháp lý một cách hiệu quả? Hãy cùng khám phá những bí quyết dưới đây!
Cách đọc và hiểu văn bản pháp luật cho người không chuyên
Xác định đúng loại và phạm vi văn bản pháp luật
Khi cầm trên tay một văn bản pháp luật, đừng vội đọc từ đầu đến cuối. Bước đầu tiên là xác định “danh tính” của nó.
- Tên văn bản và số hiệu: Là Luật, Nghị định, Thông tư, hay Quyết định? Ví dụ: “Luật Lao động 2019”, “Nghị định 145/2020/NĐ-CP”. Thứ tự ưu tiên của văn bản pháp luật là: Hiến pháp > Luật > Nghị quyết của Quốc hội > Pháp lệnh, Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội > Nghị định của Chính phủ > Quyết định của Thủ tướng Chính phủ > Thông tư của Bộ trưởng.
- Ngày ban hành và hiệu lực: Văn bản này được ban hành khi nào? Đã có hiệu lực chưa? Có bị sửa đổi, bổ sung hay thay thế bởi văn bản nào khác không? Đây là yếu tố cực kỳ quan trọng để đảm bảo bạn đang đọc phiên bản mới nhất và còn hiệu lực.
- Phạm vi điều chỉnh: Văn bản này áp dụng cho đối tượng nào, lĩnh vực nào? (Ví dụ: Luật Lao động điều chỉnh quan hệ lao động, Luật Thuế điều chỉnh về thuế).
Bí quyết: Sử dụng các cổng thông tin pháp luật uy tín (như Cổng Thông tin điện tử Chính phủ, Thư viện pháp luật – LuatVietnam.vn, Công báo) để tra cứu văn bản và kiểm tra hiệu lực, các văn bản liên quan.
Đọc lướt để nắm tổng thể và xác định mục tiêu
Trước khi đi sâu vào chi tiết, hãy đọc lướt để có cái nhìn tổng quan về cấu trúc và nội dung chính của văn bản.
- Mục lục: Hầu hết các văn bản pháp luật đều có mục lục ở đầu (Chương, Mục, Điều, Khoản). Hãy xem lướt mục lục để biết văn bản này có những phần nào, đề cập đến những vấn đề gì.
- Phần Quy định chung/Giải thích từ ngữ: Các điều khoản đầu tiên thường là phần “Quy định chung”, “Giải thích từ ngữ”. Đọc kỹ phần này sẽ giúp bạn hiểu các khái niệm, nguyên tắc xuyên suốt văn bản.
- Xác định mục tiêu của bạn: Bạn đang muốn tìm hiểu về vấn đề gì? (Ví dụ: quy định về hợp đồng lao động, cách tính lương làm thêm giờ, thủ tục chấm dứt hợp đồng). Sau khi đọc lướt, hãy khoanh vùng các Chương, Mục, Điều có liên quan đến vấn đề bạn quan tâm.
Sử dụng chức năng tìm kiếm (Ctrl + F) trong file văn bản điện tử để nhanh chóng định vị các từ khóa liên quan đến vấn đề bạn cần tìm hiểu.
Đọc kỹ từng Điều, Khoản, Điểm và chú ý từ ngữ then chốt
Đây là giai đoạn quan trọng nhất, nơi bạn cần sự tập trung cao độ. Ngôn ngữ pháp lý thường rất chặt chẽ, mỗi từ đều có ý nghĩa riêng.
- Đọc từng câu, từng đoạn: Đừng bỏ qua bất kỳ từ nào. Chú ý các cụm từ thể hiện điều kiện, thời gian, đối tượng, nghĩa vụ và quyền lợi.
- Chú ý các từ nối: “Và”, “hoặc”, “nếu”, “thì”, “trừ trường hợp”, “phải”, “được phép”, “không được phép”… Những từ này quyết định nghĩa vụ, quyền lợi và điều kiện áp dụng.
- Phân tích cấu trúc câu: Văn bản pháp luật thường có cấu trúc câu phức tạp với nhiều mệnh đề phụ. Hãy cố gắng tách nhỏ câu thành từng ý để dễ hiểu hơn.
- Ghi chú và highlight: Dùng bút highlight hoặc tính năng ghi chú trên máy tính để đánh dấu những phần quan trọng, những từ khóa cần ghi nhớ.
- Tra cứu thuật ngữ pháp lý: Nếu gặp một thuật ngữ chuyên ngành không hiểu, hãy tra cứu trong phần “Giải thích từ ngữ” của văn bản đó hoặc từ điển pháp luật chuyên ngành.
Luôn tự đặt câu hỏi: “Ai phải làm gì?”, “Khi nào?”, “Trong trường hợp nào?”, “Nếu không làm thì sao?”. Điều này giúp bạn xác định rõ chủ thể, hành vi, điều kiện và hậu quả pháp lý.
Liên kết các quy định và tham chiếu văn bản liên quan
Một quy định không bao giờ đứng độc lập. Chúng luôn có sự liên kết với các điều khoản khác trong cùng văn bản hoặc các văn bản pháp luật khác.
- Tham chiếu nội bộ: Các Điều, Khoản thường tham chiếu đến các Điều, Khoản khác trong cùng văn bản (“…theo quy định tại Điều X, Khoản Y của Luật này”). Hãy truy lục ngay đến các điều khoản được tham chiếu để hiểu đầy đủ.
- Tham chiếu văn bản khác: Một Luật thường được hướng dẫn bởi Nghị định, Thông tư. Khi đọc một Điều trong Luật, hãy tìm Nghị định và Thông tư hướng dẫn để có cái nhìn chi tiết và cụ thể hơn về cách áp dụng trên thực tế.
- Hệ thống hóa kiến thức: Khi đọc nhiều văn bản, hãy cố gắng hệ thống hóa kiến thức theo từng chủ đề (ví dụ: tất cả các quy định về hợp đồng lao động, về chấm dứt hợp đồng…).
Sử dụng sơ đồ tư duy (mind map) hoặc lập bảng tổng hợp để thể hiện mối quan hệ giữa các quy định, giúp việc ghi nhớ và áp dụng dễ dàng hơn.
Áp dụng vào tình huống thực tế và tìm kiếm sự tư vấn chuyên nghiệp
Việc đọc và hiểu văn bản pháp luật chỉ thực sự có giá trị khi bạn biết cách áp dụng nó vào công việc và tình huống cụ thể.
- Đối chiếu tình huống thực tế: Luôn đặt câu hỏi: “Tình huống của mình/doanh nghiệp mình có thuộc trường hợp này không?” “Mình cần làm gì theo quy định này?”
- Tìm kiếm sự tư vấn: Nếu sau khi tự tìm hiểu vẫn còn băn khoăn, đừng ngại tìm kiếm sự tư vấn từ những người có chuyên môn (luật sư, chuyên gia pháp chế nội bộ, hoặc những người có kinh nghiệm). Điều này cực kỳ quan trọng để tránh sai sót.
Nâng tầm kiến thức pháp luật cùng Pháp chế ICA
Việc nắm vững cách đọc và hiểu văn bản pháp luật cho người không chuyên là một kỹ năng sống còn cho bất kỳ ai làm công việc liên quan đến giấy tờ, con người, tài chính, đặc biệt là nhân sự Hành chính, Kế toán tại các Doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Nó giúp bạn tự bảo vệ mình, tránh rủi ro pháp lý và nâng cao hiệu quả công việc.
Tuy nhiên, việc tự học có thể mất nhiều thời gian và dễ bỏ sót các quy định quan trọng. Đó là lý do Pháp chế ICA đã thiết kế khóa học chuyên biệt: “Khóa đào tạo Pháp luật cho Kế toán, Hành chính Nhân sự kiêm nhiệm Pháp chế tại Doanh nghiệp vừa và nhỏ”.
Khóa học này sẽ không chỉ hướng dẫn bạn cách đọc và hiểu văn bản pháp luật một cách hiệu quả, mà còn cung cấp:
- Kiến thức pháp luật cốt lõi và chuyên sâu về các lĩnh vực bạn thường xuyên gặp phải: Lao động, Kế toán, Thuế, Doanh nghiệp…
- Những kỹ năng thực chiến để nhận diện, phân tích rủi ro và xử lý các tình huống pháp lý phức tạp ngay tại doanh nghiệp.
- Kinh nghiệm xây dựng và kiểm soát hồ sơ, văn bản pháp lý chuyên nghiệp, đúng quy định.
Đừng để rào cản ngôn ngữ pháp lý ngăn cản bạn phát triển. Hãy trang bị cho mình những kỹ năng cần thiết để tự tin làm chủ công việc và bảo vệ doanh nghiệp!
Khám phá khóa học và nâng cao năng lực pháp lý của bạn ngay hôm nay! https://phapche.edu.vn/courses/khoa-dao-tao-phap-luat-cho-ke-toan-hanh-chinh-nhan-su-kiem-nhiem-phap-che-tai-doanh-nghiep-vua-va-nho/
Mời bạn xem thêm: