Quan hệ xã hội phát sinh từ quá trình tố tụng giữa những người tiến hành tố tụng và cơ quan với những người tố tụng được pháp luật tố tụng hình sự trực tiếp điều chỉnh và trong đó có quy định về những quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia tố tụng. Mỗi một giai đoạn trong tố tụng hình sự sẽ khác nhau về cơ quan tiến hành, khác nhau về chức năng cũng như là mục đích của giai đoạn đó. Dưới đây là nội dung Học viện đào tạo pháp chế ICA Phân tích các giai đoạn tố tụng hình sự theo quy định hiện hành, mời bạn đọc theo dõi.

Căn cứ pháp lý

Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015

Tố tụng hình sự là gì?

Tố tụng hình sự là những trình tự, thủ tục để xem xét, đánh giá một hành vi cụ thể có phải là tội phạm được quy định trong bộ luật hình sự hay không, người thực hiện hành vi có phải chịu trách nhiệm hình sự không và một số vấn đề liên quan đến thi hành án hình sự.

Mặc dù thủ tục tố tụng hình sự khác biệt đáng kể với các tài phán khác nhau, nhưng quá trình này thường bắt đầu bằng một cáo buộc hình sự chính thức với người bị xét xử hoặc được tại ngoại hoặc bị giam giữ, và dẫn đến việc kết án hoặc tha bổng cho bị cáo. Thủ tục tố tụng hình sự có thể là hình thức tố tụng hình sự tò mò hoặc bất lợi.

Những mối quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình tố tụng hình sự là các mới quan hệ giữa: cơ quan và người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng, giữa các cơ quan và người tiến hành tố tụng với người tham gia tố tụng được pháp luật tố tụng hình sự điều chỉnh, trong đó quy định các quyền và nghĩa vụ của cơ quan, người tiến hành tố tụng cũng như của người tham gia tố tụng.

Phân tích các giai đoạn tố tụng hình sự theo quy định hiện hành

Các giai đoạn tố tụng hình sự hiện nay bao gồm:

Giai đoạn khởi tố vụ án hình sự

• Giai đoạn mở đầu của hoạt động tố tụng hình sự là khởi tố vụ án hình sự, trong giai đoạn này các cơ quan có thẩm quyền phải tiến hành xác định có hay không hành vi phạm tội được dựa theo quy định pháp luật, từ đó có căn cứ quyết định khởi tố vụ án hình sự hoặc không khởi tố vụ án hình sự.
• Giai đoạn khởi tố vụ án hình sự được bắt đầu khi cơ quan tiến hành tố tụng hình sự đã đầy đủ chứng cứ để ra quyết định khởi tố vụ án.

Giai đoạn điều tra vụ án hình sự

• Trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự, cơ quan điều tra có thẩm quyền áp dụng mọi biện pháp luật định để tiến hành xác định tội phạm, đồng phạm, mức độ phạm tội của tội phạm để làm cơ sở cho việc xét xử của Tòa án.
• Khi đã tập hợp đầy đủ chứng cứ liên quan để xác định tội phạm và người có hành vi phạm tội thì Cơ quan điều tra phải ra bản án kết luận điều tra và đề nghị truy tố.
• Sau khi đã nhận đầy đủ chứng cứ, hồ sơ do Cơ quan điều tra cung cấp, Viện kiểm sát phải tiến hành ra một trong các quyết định sau đây:
  • Quyết định truy tố bị can trước Tòa án bằng cáo trạng.
  • Quyết định trả hồ sơ cho Cơ quan điều tra để điều tra bổ sung.
  • Quyết định tạm đình chỉ hoặc đình chỉ vụ án.

Giai đoạn truy tố

• Sau khi đã nhận đầy đủ hồ sơ, chứng cứ từ phía Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát nhân dân xem xét các kết luận điều tra và đơn đề nghị truy tố. Nếu có đầy đủ chứng cứ thì Viện kiểm sát sẽ ra quyết định truy tố bị can trước Tòa án bằng cáo trạng.

Giai đoạn xét xử

Các giai đoạn tiến hành phiên tòa hình sự sơ thẩm:

• Bước 1: Giai đoạn xét xử phiên tòa sơ thẩm
  • Trong giai đoạn bắt đầu xét xử Thẩm phán chủ tọa phiên tòa sẽ thực hiện các thủ tục xét xử, như: kiểm tra những người có mặt tại phiên tòa, giải thích quyền và nghĩa vụ của mỗi người tham gia vào quá trình tố tụng,…
• Bước 2: Giai đoạn tiến hành xét hỏi
  • Trước khi bắt đầu giai đoạn xét hỏi, Kiểm tra sát sẽ tiến hành đọc bản cáo trạng, Hội đồng xét xử sau đó sẽ xét hỏi bị cáo để làm sáng tỏ các tình tiết của vụ án, trực tiếp xem xét cụ thể các vật chứng, tài liệu được cung cấp tại Tòa án. Trong quá trình xét hỏi, Thẩm phán hỏi trước sau đó đến Hội thẩm, sau khi Hội thẩm đã hỏi xong tiếp đến là Kiểm sát viên, Luật sư bào chữa cho bị cáo. Những người tham gia tố tụng khác có quyền yêu cầu được xét hỏi thêm nếu có vấn đề chưa rõ.
• Bước 3: Giai đoạn tranh luận tại Tòa án
  • Mở đầu cho giai đoạn tranh luận này thì Kiểm sát viên sẽ trình bày lời luận tội, sau đó Luật sư sẽ tiến hành đưa các chứng cứ để bào chữa cho bị cáo, bị cáo tự bào chữa cho mình, lời trình bày của người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi liên quan cùng nhau trình bày ý kiến để bảo vệ lợi ích hợp pháp của mình. Kiểm sát viên tiến hành đối đáp những vấn đề mâu thuẫn của những lời trình bày của người bào chữa, bị cáo, người tham gia tố tụng khác. Nếu chưa rõ vấn đề, Hội đồng xét xử sẽ trở lại xét hỏi. Kết thúc phần tranh luận, thẩm phán sẽ cho bị cáo trình bày “lời nói sau cùng”.
• Bước 4: Giai đoạn nghị án và tuyên án
  • Trong giai đoạn nghị án sẽ có Hội đồng xét xử (bao gồm: Thẩm phán, Hội phẩm) sẽ có quyền nghị án tại một phòng riêng. Hội đồng xét xử sẽ thảo luận và cùng nhau biểu quyết từng giai đoạn của vụ án. Trong giai đoạn này Hội phẩm sẽ tiến hành phát biểu trước, Thẩm phán sẽ phát biểu sau và là người biểu quyết sau cùng. Quyết định của hội đồng xét xử phải được sự đồng ý của đa số thành viên Hội đồng xét xử thông qua. Việc nghị án được lập thành văn bản và được thông qua tại phòng nghị án.
  • Sau khi đã nghị án xong, Thư ký tòa sẽ yêu cầu Bị cáo và những người tham gia tố tụng trở lại phiên xét xử, Chủ tọa phiên tòa sẽ đọc bản án.
• Bước 5: Giai đoạn xét xử phúc thẩm
  • Quyết định của Tòa án sơ thẩm bị kháng cáo, kháng nghị thì sẽ có phiên tòa phúc thẩm. Tại phiên tòa này Tòa án sẽ xem xét lại bản án sơ thẩm, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật.
• Bước 6: Giai đoạn thi hành án hình sự
  • Đây là giai đoạn sẽ thực hiện bản bán, quyết định Tòa án đã có hiệu lực.
• Bước 7: Giai đoạn tố tụng đặc biệt, bao gồm giám đốc thẩm và tái thẩm
  • Giai đoạn Giám đốc thẩm là Tòa án sẽ xem xét lại bản án hoặc quyết định đã có hiệu lực pháp luật vì có phát hiện ra hành vi vi phạm pháp luật trong quá trình xử lý vụ án.
  • Giai đoạn Tái thẩm là giai đoạn Tòa án xem xét lại bản án hay quyết định có hiệu lực của Tòa án có những tình tiết phát sinh mới có thể sẽ thay đổi nội dung bản án.

Trên đây là tư vấn của chúng tôi về nội dung “Phân tích các giai đoạn tố tụng hình sự theo quy định hiện hành“. Hi vọng bài viết mang lại thông tin hữu ích với bạn đọc.

Câu hỏi thường gặp: