Sơ đồ bài viết
Khi đặt bút ký hợp đồng hoặc bước vào một vụ kiện tụng, câu hỏi mà khách hàng thường thì thầm với Luật sư nhiều nhất là: “Trong hợp đồng này, điều khoản nào quyết định thắng – thua khi tranh chấp“. Nhiều người tin rằng, chỉ cần cài cắm được một câu thần chú pháp lý nào đó, họ sẽ nắm chắc phần thắng trong tay. Nhưng sự thật phũ phàng là: Không có bất kỳ “điều khoản ma thuật” nào quyết định thắng – thua tuyệt đối. Vậy nếu không phải điều khoản, thì thứ gì mới thực sự định đoạt kết quả của một vụ tranh chấp? Bài viết này của phapche.edu.vn sẽ giúp bạn hiểu đúng bản chất pháp lý để không bị “vỡ mộng” khi ra tòa.
Sự thật: “Kiềng ba chân” quyết định thắng thua
Trong pháp lý, thắng hay thua không dựa vào sự may mắn hay một dòng chữ đơn lẻ. Kết quả của mọi vụ tranh chấp đều được định đoạt bởi 3 trụ cột (kiềng ba chân):
- Luật pháp áp dụng (Luật chơi).
- Hợp đồng (Thỏa thuận của các bên).
- Chứng cứ (Vũ khí thực tế).
Một điều khoản hợp đồng dù hay đến mấy, nhưng nếu trái Luật hoặc không có Chứng cứ chứng minh, thì nó hoàn toàn vô nghĩa trước Tòa.
Luật pháp áp dụng – “Luật chơi” bất biến
Đây là yếu tố nền tảng bắt buộc. Bạn không thể thỏa thuận những điều mà pháp luật cấm.
Tại sao Luật quyết định thắng thua? Dù trong hợp đồng bạn ghi rõ: “Nếu bên B không trả tiền, bên A được quyền sang tên nhà của bên B để trừ nợ” – Nghe có vẻ bên A nắm đằng chuôi. Nhưng thực tế, điều khoản này VÔ HIỆU vì trái pháp luật (vi phạm quy định về giao dịch bảo đảm và quyền sở hữu). Khi ra Tòa, bên A sẽ không thể dùng điều khoản này để thắng kiện đòi nhà.
Một số luật thường quyết định cục diện:
- Luật Đất đai: Quy định bắt buộc phải hòa giải tại UBND xã trước khi khởi kiện tranh chấp đất đai. Nếu bỏ qua bước này, đơn kiện sẽ bị trả lại (thua ngay từ “vòng gửi xe”).
- Bộ luật Tố tụng Dân sự: Quy định về thời hiệu khởi kiện. Nếu bạn đúng 100% nhưng đã hết thời hiệu khởi kiện, bạn vẫn mất quyền đòi công lý.
Kết luận: Không hiểu luật, bạn rất dễ thua ngay cả khi “tình ngay lý gian”.
Điều khoản hợp đồng – Vai trò thực sự là gì?
Nếu không quyết định thắng thua tuyệt đối, vậy các điều khoản trong hợp đồng có tác dụng gì?
Điều khoản giải quyết tranh chấp (Dispute Resolution Clause)
Đây là điều khoản quan trọng nhất khi “cơm không lành, canh không ngọt”. Nó quy định:
- Chọn ai xử lý: Tòa án hay Trọng tài thương mại?
- Xử ở đâu: Hà Nội hay TP.HCM? Singapore hay Việt Nam?
Điều khoản này không giúp bạn thắng ngay lập tức, nhưng nó tạo lợi thế chiến lược. Ví dụ: Doanh nghiệp ở TP.HCM mà phải bay ra Hà Nội hầu tòa thì đã “thua” về chi phí đi lại, thời gian và sự mệt mỏi so với đối thủ.
Điều khoản nội dung (Quyền & Nghĩa vụ)
Các điều khoản về Phạt vi phạm, Bồi thường thiệt hại, Thanh toán… đóng vai trò là căn cứ để yêu cầu. Một điều khoản rõ ràng, chi tiết sẽ giúp Tòa án/Trọng tài dễ dàng xác định ai đúng ai sai. Nếu hợp đồng mơ hồ, việc giải thích sẽ phụ thuộc vào ý chí chủ quan của người xét xử, lúc đó rủi ro thua kiện sẽ tăng lên.
Chứng cứ – Yếu tố “Vua” trên thực tế
Dân gian có câu: “Nói có sách, mách có chứng”. Trong tố tụng, đây là yếu tố quyết định thắng – thua thực tế nhất.
Nguyên tắc vàng: Ai yêu cầu bảo vệ quyền lợi, người đó có nghĩa vụ phải chứng minh.
Điều khoản chỉ “sống” khi có chứng cứ
Hợp đồng ghi: “Bên A phải giao hàng chất lượng tốt”. Khi ra tòa, bên B kiện bên A giao hàng xấu. Nhưng bên B không cung cấp được biên bản giám định chất lượng, không có hình ảnh, không có biên bản giao nhận ghi nhận tình trạng hàng hóa. Kết quả: Bên B thua kiện, dù trong hợp đồng có điều khoản về chất lượng.
Chứng cứ trong các tranh chấp phổ biến:
- Tranh chấp đất đai: Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (Sổ đỏ) là “chứng cứ vua”. Ai nắm giữ giấy tờ hợp pháp, người đó nắm 90% phần thắng.
- Tranh chấp kinh doanh: Hợp đồng chỉ là bước 1. Biên bản nghiệm thu, Hóa đơn VAT, Ủy nhiệm chi, Email xác nhận công nợ… mới là những thứ quyết định bạn có đòi được tiền hay không.
- Tranh chấp lao động: Bảng chấm công, phiếu lương, quyết định bổ nhiệm… là chứng cứ bảo vệ người lao động/người sử dụng lao động.
Ví dụ minh họa dễ hiểu
Hãy xem xét vụ tranh chấp đất đai giữa ông A và ông B:
- Tình huống: Ông A và ông B tranh chấp một mảnh đất.
- Hợp đồng: Ông B có một tờ giấy viết tay mua bán đất với chủ cũ (từ năm 1990), trong giấy ghi rõ “Đất này thuộc về ông B”.
- Chứng cứ pháp lý: Ông A lại đang giữ Sổ đỏ (Giấy chứng nhận QSDĐ) hợp pháp do Nhà nước cấp năm 2000.
- Kết quả: Khi ra Tòa, ông A thắng kiện.
Tại sao? Dù “giấy viết tay” của ông B là một dạng thỏa thuận (hợp đồng), nhưng pháp luật (Luật Đất đai) công nhận giá trị pháp lý cao nhất của Sổ đỏ. Chứng cứ “Sổ đỏ” của ông A mạnh hơn chứng cứ “giấy viết tay” của ông B. Luật pháp và Chứng cứ đã đánh bại một thỏa thuận viết tay sơ sài.
Muốn thắng, đừng chỉ dựa vào hợp đồng
Đừng bao giờ hỏi Luật sư: “Điều khoản này có giúp tôi thắng chắc không?”.
Thay vào đó, hãy chuẩn bị tâm thế: Điều khoản nào quyết định thắng – thua khi tranh chấp? Câu trả lời không nằm ở một dòng chữ, mà nằm ở sự chuẩn bị của bạn:
- Thượng tôn pháp luật: Đảm bảo nội dung hợp đồng không trái luật (để không bị vô hiệu).
- Lợi thế sân nhà: Chọn điều khoản giải quyết tranh chấp có lợi cho mình.
- Lưu trữ chứng cứ: Đây là điều quan trọng nhất. Hãy lưu giữ mọi email, tin nhắn, biên bản, hóa đơn… ngay từ ngày đầu tiên hợp tác.
Khi tranh chấp xảy ra, Chứng cứ chính là lưỡi gươm sắc bén nhất, còn Luật pháp là tấm khiên vững chắc nhất. Hợp đồng chỉ là bản đồ dẫn đường mà thôi. Đừng chờ đến khi tranh chấp mới loay hoay tìm cách gỡ. Hãy trang bị tư duy pháp lý phòng ngừa ngay từ khi đặt bút ký với Khoá học hợp đồng: Thiết kế, Soạn thảo và Rà soát.
Mời bạn xem thêm:
