Sơ đồ bài viết
Trong hệ thống tư pháp Việt Nam, hội thẩm là một chế định thể hiện rõ nguyên tắc “Nhân dân tham gia vào hoạt động xét xử của Tòa án”. Trong lĩnh vực quân sự, nguyên tắc đó được cụ thể hóa bằng hội thẩm quân nhân, những người đại diện cho nhân dân trong Quân đội nhân dân Việt Nam tham gia cùng thẩm phán trong việc xét xử các vụ án thuộc thẩm quyền của Tòa án quân sự. Cùng theo dõi bài viết dưới đây phapche.edu.vn để hiểu rõ hơn về hội thẩm này nhé
Hội thẩm quân nhân là gì?
Hội thẩm quân nhân là những người được cử để tham gia xét xử tại Tòa án quân sự, đại diện cho nhân dân và Quân đội nhân dân Việt Nam trong hoạt động xét xử. Họ không phải là thẩm phán chuyên nghiệp, nhưng có quyền ngang với thẩm phán trong Hội đồng xét xử sơ thẩm.
Theo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 và Luật Tổ chức Tòa án quân sự năm 2014, hội thẩm quân nhân được cử để đảm bảo tính nhân dân, tính khách quan và thực tiễn quân đội trong hoạt động xét xử.
Họ chính là “cầu nối” giữa pháp luật và đời sống quân ngũ, góp phần giúp các bản án trong quân đội phản ánh đúng công lý và kỷ luật quân sự.
Theo quy định hiện hành, hội thẩm quân nhân được lựa chọn từ những người đang công tác trong Quân đội nhân dân Việt Nam, bao gồm:
- Sĩ quan
- Quân nhân chuyên nghiệp
- Công nhân và viên chức quốc phòng
Việc cử hội thẩm quân nhân do Bộ trưởng Bộ Quốc phòng quyết định, theo đề nghị của Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị.
Để được chọn làm hội thẩm quân nhân, người đó phải:
- Có phẩm chất chính trị, đạo đức tốt;
- Trung thành tuyệt đối với Tổ quốc, với Đảng, và Quân đội nhân dân Việt Nam;
- Có kiến thức pháp luật cơ bản và được quân nhân tín nhiệm cao.
Điều này giúp đảm bảo rằng những người đại diện trong Hội đồng xét xử đều vừa có tri thức pháp luật, vừa hiểu sâu sắc môi trường quân đội.
Vai trò trong hoạt động xét xử
Hội thẩm quân nhân không chỉ là người tham gia xét xử mà còn giữ vai trò trọng yếu trong việc bảo vệ công lý quân sự.
Ba vai trò nổi bật của họ gồm:
Bảo đảm tính nhân dân và khách quan trong xét xử
Là đại diện cho tiếng nói của quân nhân, giúp bản án phản ánh quan điểm công bằng, khách quan và thực tiễn. Sự có mặt của họ giúp hạn chế việc thiên vị hoặc lạm quyền trong hoạt động xét xử.
Kết nối giữa pháp luật và thực tiễn quân đội
Họ hiểu rõ đặc thù, kỷ luật, tổ chức và văn hóa quân đội, từ đó giúp việc xét xử phù hợp với điều kiện thực tế. Điều này đặc biệt quan trọng trong các vụ án có yếu tố quân sự, kỹ thuật hoặc kỷ luật nội bộ.
Góp phần giáo dục và giữ nghiêm kỷ luật quân đội
Thông qua quá trình xét xử, hội thẩm quân nhân giúp nâng cao ý thức chấp hành pháp luật và điều lệnh quân đội, củng cố tinh thần “kỷ luật là sức mạnh của Quân đội nhân dân Việt Nam”
Nhiệm vụ và quyền hạn của hội thẩm quân nhân
Trong hệ thống Tòa án quân sự Việt Nam, hội thẩm quân nhân giữ vai trò quan trọng trong việc bảo đảm tính dân chủ, công bằng và khách quan của hoạt động xét xử.
Nhiệm vụ của hội thẩm quân nhân
Theo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 và Luật Tổ chức Tòa án quân sự năm 2014, có những nhiệm vụ cơ bản sau:
Tham gia xét xử trong các vụ án quân sự
Được phân công tham gia Hội đồng xét xử sơ thẩm tại Tòa án quân sự các cấp. Họ cùng với thẩm phán nghiên cứu hồ sơ, tham gia thẩm vấn, tranh luận và nghị án.
Điều này giúp bảo đảm rằng các bản án không chỉ đúng quy định pháp luật mà còn phản ánh đúng thực tế, đặc thù của quân đội – nơi kỷ luật, danh dự và trách nhiệm được đặt lên hàng đầu.
Tham gia đánh giá chứng cứ và quyết định bản án
Trong quá trình xét xử, có trách nhiệm đánh giá chứng cứ khách quan, toàn diện và đầy đủ. Họ phải xem xét mọi tình tiết vụ án theo nguyên tắc “trọng chứng hơn trọng cung”, đảm bảo không có oan sai, bỏ lọt tội phạm.
Sau khi thẩm tra, họ cùng Hội đồng xét xử biểu quyết quyết định tội danh, mức hình phạt hoặc biện pháp tư pháp phù hợp.
Thể hiện ý chí, quan điểm của quân nhân và nhân dân trong quân đội
Hội thẩm quân nhân đại diện cho tập thể quân nhân, công nhân và viên chức quốc phòng. Trong quá trình xét xử, họ có trách nhiệm phản ánh quan điểm, giá trị đạo đức, chuẩn mực kỷ luật của quân đội nhân dân vào việc cân nhắc bản án.
Điều này giúp các phán quyết vừa đúng luật, vừa hợp đạo lý và kỷ luật quân đội, góp phần giáo dục, răn đe, phòng ngừa vi phạm trong lực lượng vũ trang.
Góp phần giáo dục pháp luật và giữ nghiêm kỷ luật quân đội
Bên cạnh việc xét xử, họ còn có nhiệm vụ tuyên truyền, giáo dục pháp luật, đặc biệt là pháp luật quân sự, trong đơn vị mình công tác.
Thông qua các vụ án, họ giúp đồng đội hiểu rằng việc tuân thủ pháp luật và điều lệnh quân đội là nghĩa vụ, danh dự và trách nhiệm của mỗi người lính.
Quyền hạn của hội thẩm quân nhân
Điểm đặc biệt là: mặc dù không phải là thẩm phán chuyên nghiệp, nhưng khi tham gia Hội đồng xét xử, họ có quyền ngang với thẩm phán. Quyền hạn cụ thể gồm:
Quyền tham gia đầy đủ trong quá trình xét xử
Có những quyền sau:
- Nghiên cứu hồ sơ vụ án trước khi mở phiên tòa;
- Đặt câu hỏi với bị cáo, người làm chứng, người bị hại, người bào chữa;
- Đề nghị thu thập thêm chứng cứ hoặc làm rõ các tình tiết chưa sáng tỏ.
- Điều này thể hiện sự bình đẳng trong hoạt động tư pháp – không phân biệt giữa thẩm phán chuyên nghiệp và hội thẩm trong cùng một Hội đồng xét xử.
Quyền biểu quyết độc lập và ngang quyền với thẩm phán
Trong phần nghị án, mỗi thành viên của Hội đồng xét xử – bao gồm cả hội thẩm quân nhân – đều có một lá phiếu biểu quyết ngang nhau.
Ý kiến của hội thẩm không phụ thuộc vào ý kiến của thẩm phán chủ tọa. Nếu có quan điểm khác, họ được quyền bảo lưu ý kiến và yêu cầu ghi rõ vào biên bản nghị án.
Quy định này nhằm bảo đảm tính độc lập trong xét xử, tránh tình trạng “hội thẩm làm theo” thẩm phán, đồng thời khẳng định vai trò thực chất của họ trong việc ra bản án.
Quyền kiến nghị và đề xuất
Hội thẩm quân nhân có quyền kiến nghị với Tòa án, Viện kiểm sát hoặc cơ quan điều tra quân sự về những bất cập, sai phạm trong quá trình tố tụng hoặc thực tiễn xét xử.
Đây là công cụ giúp họ thực hiện quyền giám sát đối với hoạt động tư pháp quân sự, góp phần hoàn thiện cơ chế pháp luật trong quân đội.
Sự khác biệt của hội thẩm quân nhân và hội thẩm nhân dân
Sự khác biệt này thể hiện tính đặc thù của hệ thống tư pháp quân sự Việt Nam, trong đó hội thẩm quân nhân đóng vai trò vừa là đại diện cho quân nhân dân, người lính trong quân đội, còn hội thẩm nhân dân có vai trò đại diện cho nhân dân, tổ chức ngoài quân đội
| Tiêu chí | Hội thẩm quân nhân | Hội thẩm nhân dân |
|---|---|---|
| Phạm vi hoạt động | Tòa án quân sự | Tòa án nhân dân |
| Cơ quan cử | Bộ Quốc phòng | Hội đồng nhân dân |
| Đối tượng xét xử | Quân nhân, công nhân, viên chức quốc phòng | Công dân, tổ chức ngoài quân đội |
| Tính chất công việc | Gắn liền với đặc thù quân đội | Phản ánh ý chí nhân dân nói chung |
Hội thẩm quân nhân là lực lượng quan trọng trong Tòa án quân sự, góp phần giữ vững công bằng, kỷ luật và tính nhân dân trong hoạt động xét xử. Họ không chỉ tham gia như người đại diện, mà còn là người bảo vệ công lý, danh dự và uy tín của Quân đội nhân dân Việt Nam.
Mời bạn xem thêm:
Việc hiểu đúng giúp chúng ta nhìn rõ hơn cơ chế tư pháp quân sự Việt Nam – một bộ phận quan trọng của hệ thống pháp luật quốc gia.
