Sơ đồ bài viết
Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao là ai? Đây là chức vụ lãnh đạo cấp cao, giữ vai trò “cánh tay phải” đắc lực, giúp việc cho Chánh án trong việc điều hành ngành Tòa án. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết vai trò, nhiệm vụ, các tiêu chuẩn bổ nhiệm chức danh quan trọng này, đồng thời cập nhật thông tin mới nhất về Phó Chánh án đương nhiệm – ông Nguyễn Quốc Đoàn (tính đến năm 2025).
Giới thiệu chung về Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao
Khái niệm chung
Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao là người giúp việc trực tiếp cho Chánh án Tòa án nhân dân tối cao. Họ chịu trách nhiệm phụ trách một hoặc nhiều lĩnh vực công tác cụ thể trong hệ thống Tòa án nhân dân, theo sự phân công của Chánh án.
Đây là một chức vụ lãnh đạo cấp cao trong cơ cấu tổ chức ngành Tòa án Việt Nam, thuộc biên chế chính thức của Tòa án nhân dân tối cao.
Căn cứ pháp lý
Vị trí và vai trò của chức danh này được quy định rõ trong các văn bản pháp lý cao nhất của nhà nước:
- Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013.
- Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 (đã được sửa đổi, bổ sung).
- Các Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tổ chức và nhân sự của Tòa án.
Vai trò trong hệ thống Tòa án
Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao giữ vai trò then chốt trong việc vận hành bộ máy tư pháp:
- Là cấp phó của Chánh án, có quyền thay mặt Chánh án điều hành một số công việc khi được ủy quyền.
- Trực tiếp quản lý, chỉ đạo các đơn vị chuyên môn, các tòa chuyên trách (như Tòa Hình sự, Tòa Dân sự…) hoặc các lĩnh vực công tác lớn (như cải cách tư pháp, tổ chức cán bộ).
- Là thành viên của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, có quyền biểu quyết, kiến nghị và tham gia các phiên xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm.
Cơ cấu tổ chức và vị trí của Phó Chánh án
Số lượng và cơ cấu
Tòa án nhân dân tối cao có một Chánh án và một số Phó Chánh án. Số lượng Phó Chánh án cụ thể sẽ do Quốc hội quyết định dựa trên đề nghị của Chủ tịch nước, tùy thuộc vào nhu cầu công tác của từng nhiệm kỳ.
Mỗi Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao thường phụ trách một lĩnh vực riêng biệt để đảm bảo tính chuyên sâu, ví dụ:
- Công tác hành chính – tổ chức và nhân sự.
- Công tác xét xử lĩnh vực Hình sự – Hành chính.
- Công tác xét xử lĩnh vực Dân sự – Kinh tế – Lao động.
- Công tác cải cách tư pháp và chuyển đổi số.
Mối quan hệ công tác
- Với Chánh án: Phó Chánh án trực thuộc và chịu sự phân công, giám sát và ủy quyền trực tiếp từ Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.
- Với các cơ quan khác: Họ phối hợp chặt chẽ với các đơn vị trong và ngoài ngành tư pháp, như Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp, Bộ Công an, để thực hiện nhiệm vụ chung.
Trách nhiệm chung
Trách nhiệm cốt lõi của họ là bảo đảm việc thực hiện thống nhất pháp luật trong hoạt động xét xử trên toàn quốc, tham mưu xây dựng các chính sách, pháp luật về tư pháp và đại diện cho Tòa án nhân dân tối cao trong các hoạt động đối nội, đối ngoại khi được phân công.
Nhiệm vụ, quyền hạn của Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao
Chức danh này thực thi nhiều nhiệm vụ quan trọng, bao gồm:
1. Giúp việc Chánh án trong công tác quản lý, chỉ đạo ngành
- Trực tiếp chỉ đạo, hướng dẫn nghiệp vụ cho các Tòa án cấp dưới (cấp cao, cấp tỉnh, cấp huyện).
- Tổ chức và giám sát công tác xét xử, công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực mình phụ trách.
- Ký thay Chánh án các văn bản hành chính, văn bản hướng dẫn nghiệp vụ khi được ủy quyền hợp pháp.
2. Tham gia Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao
- Là thành viên đương nhiên, họ thực hiện quyền biểu quyết khi Hội đồng Thẩm phán thảo luận và thông qua các nghị quyết quan trọng, nhằm hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật.
- Tham gia xét xử các vụ án giám đốc thẩm, tái thẩm có tính chất phức tạp, quan trọng.
3. Phụ trách công tác tổ chức, cán bộ (nếu được phân công)
- Tham mưu, đề xuất việc bổ nhiệm, miễn nhiệm, điều động, khen thưởng hoặc kỷ luật đối với Thẩm phán, Thư ký Tòa án các cấp.
- Quản lý, chỉ đạo công tác hành chính – nhân sự của các đơn vị trực thuộc Tòa án nhân dân tối cao.
4. Tham gia cải cách tư pháp và chuyển đổi số
- Trực tiếp phụ trách chỉ đạo triển khai hệ thống tòa án điện tử, tổ chức các phiên xét xử trực tuyến.
- Chỉ đạo việc công khai hóa bản án, quyết định của Tòa án trên Cổng thông tin điện tử, tăng cường tính minh bạch của tư pháp.
Tiêu chuẩn, điều kiện bổ nhiệm Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao
Để được bổ nhiệm vào vị trí này, ứng viên phải đáp ứng các tiêu chuẩn vô cùng khắt khe:
1. Điều kiện chung
- Là công dân Việt Nam, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc và Hiến pháp.
- Có phẩm chất đạo đức tốt, bản lĩnh chính trị vững vàng, liêm chính, khách quan và công tâm.
2. Về chuyên môn, nghiệp vụ
- Phải có trình độ Cử nhân Luật trở lên (hiện nay thường yêu cầu trình độ Thạc sĩ hoặc Tiến sĩ Luật).
- Phải là Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao. Đây là điều kiện tiên quyết.
- Có năng lực lãnh đạo, quản lý và đã kinh qua nhiều năm công tác thực tiễn trong lĩnh vực tư pháp hoặc hành pháp.
3. Về thẩm quyền bổ nhiệm Quy trình bổ nhiệm rất chặt chẽ:
- Đầu tiên, cá nhân phải được Quốc hội phê chuẩn chức danh Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao.
- Sau đó, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao sẽ đề nghị
- Chủ tịch nước ra quyết định bổ nhiệm, miễn nhiệm hoặc cách chức Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.
Chân dung ông Nguyễn Quốc Đoàn – Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao hiện nay (2025)
Một ví dụ điển hình cho vị trí này là ông Nguyễn Quốc Đoàn, người được bổ nhiệm vào cuối năm 2024, thể hiện sự luân chuyển cán bộ cấp cao giữa các khối nội chính, Đảng và tư pháp.
Thông tin cá nhân cơ bản
- Họ và tên: Nguyễn Quốc Đoàn
- Ngày sinh: 26 tháng 8 năm 1975
- Quê quán: Xã Khánh Nhạc, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình
- Trình độ: Tiến sĩ Luật, Thạc sĩ Luật, Cử nhân Luật
Chức vụ hiện nay (tính đến 2025)
- Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam
- Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao
- Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao (được Quốc hội phê chuẩn và Chủ tịch nước bổ nhiệm từ ngày 28/11/2024)
Quá trình công tác tiêu biểu
Sự nghiệp của ông Nguyễn Quốc Đoàn cho thấy kinh nghiệm đa dạng ở nhiều lĩnh vực:
- Ông có thời gian dài công tác trong ngành Công an, từng giữ chức vụ Giám đốc Công an tỉnh Thừa Thiên Huế.
- Sau đó, ông được luân chuyển sang công tác Đảng, đảm nhiệm chức Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Thừa Thiên Huế.
- Tiếp đó, ông được điều động làm Bí thư Tỉnh ủy Lạng Sơn.
- Đến tháng 12 năm 2024, ông được Chủ tịch nước bổ nhiệm giữ chức vụ Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.
Những đóng góp nổi bật
Với kinh nghiệm dày dặn từ khối an ninh, điều tra đến công tác lãnh đạo Đảng tại địa phương, ông Nguyễn Quốc Đoàn được kỳ vọng sẽ đóng góp vào việc siết chặt kỷ luật, kỷ cương, xây dựng đội ngũ cán bộ tư pháp liêm chính; đồng thời thúc đẩy mạnh mẽ cải cách hành chính và chuyển đổi số trong ngành Tòa án.
Vai trò của Phó Chánh án trong giai đoạn cải cách tư pháp
Trong giai đoạn hiện nay, vai trò của các Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao càng trở nên quan trọng:
- Họ là những người trực tiếp tham mưu cho Chánh án về các chiến lược cải cách tư pháp theo tinh thần của Đảng.
- Chịu trách nhiệm tổ chức, đào tạo lại đội ngũ Thẩm phán, cán bộ ngành Tòa án để đáp ứng yêu cầu của tòa án điện tử, xét xử trực tuyến.
- Thúc đẩy ứng dụng công nghệ, AI vào việc quản lý án lệ, lưu trữ hồ sơ điện tử, đảm bảo tính công khai, minh bạch, và thực sự “vì nhân dân phục vụ”.
Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao là vị trí trọng yếu, “then chốt” trong cơ cấu tổ chức ngành Tòa án. Họ không chỉ là những nhà quản lý cấp cao mà còn là những chuyên gia pháp lý đầu ngành, góp phần quan trọng đảm bảo tính thống nhất, công bằng và minh bạch của hoạt động tư pháp.
Việc ông Nguyễn Quốc Đoàn, một cán bộ có năng lực và kinh nghiệm thực tiễn phong phú trong cả lĩnh vực an ninh – chính trị – pháp luật, được bổ nhiệm vào vị trí này thể hiện sự tin tưởng của Đảng và Nhà nước. Ông được kỳ vọng sẽ cùng tập thể lãnh đạo Tòa án nhân dân tối cao tiếp tục đẩy mạnh cải cách tư pháp, nâng cao chất lượng xét xử và củng cố vững chắc niềm tin của nhân dân vào công lý.
Mời bạn xem thêm:
