Pháp chế doanh nghiệp có tham gia tố tụng không?

Khi doanh nghiệp vướng vào các tranh chấp thương mại, lao động hay dân sự, câu hỏi đầu tiên mà Ban giám đốc thường đặt ra là: “Chúng ta có nhất thiết phải thuê luật sư bên ngoài không, hay để bộ phận pháp chế tự xử lý?”. Việc sử dụng nguồn lực nội bộ giúp tiết kiệm chi phí, nhưng liệu pháp chế doanh nghiệp có tham gia tố tụng không và họ tham gia với tư cách gì trước Tòa án? Bài viết này của phapche.edu.vn sẽ giải đáp chi tiết dựa trên các quy định tố tụng hiện hành.

Hiểu đúng về Pháp chế và Tố tụng để tránh rủi ro

Trong thực tế, nhiều chủ doanh nghiệp vẫn nhầm lẫn rằng chỉ có Luật sư (có thẻ hành nghề) mới được phép bước chân vào phòng xử án để tranh luận. Sự nhầm lẫn này dẫn đến hai trạng thái cực đoan: hoặc là phung phí tiền thuê luật sư cho những vụ việc đơn giản, hoặc là cử nhân viên pháp chế đi tòa nhưng không chuẩn bị đúng giấy tờ ủy quyền, dẫn đến bị Tòa án từ chối tư cách tham gia.

Sự thật là: Pháp chế doanh nghiệp hoàn toàn có thể tham gia tố tụng, nhưng vị trí và quyền hạn của họ khác biệt hoàn toàn so với Luật sư thuê ngoài.

Pháp chế doanh nghiệp là ai?

Trước khi bàn về chuyện ra tòa, cần định vị lại chức năng của bộ phận này.

Khái niệm pháp chế doanh nghiệp

Pháp chế doanh nghiệp (In-house Counsel) là những chuyên viên hoặc bộ phận pháp lý làm việc cơ hữu theo Hợp đồng lao động tại doanh nghiệp. Nhiệm vụ chính của họ là tư vấn nội bộ, soạn thảo hợp đồng, kiểm soát tuân thủ (compliance) và xử lý các rủi ro pháp lý phát sinh trong hoạt động kinh doanh.

Pháp chế doanh nghiệp không phải là luật sư tranh tụng

Mặc dù cùng tốt nghiệp Cử nhân Luật, nhưng nhân viên pháp chế thường không có Chứng chỉ hành nghề luật sư và không hoạt động tại các Văn phòng Luật sư/Công ty Luật. Do đó, họ không có chức danh “Luật sư” để tham gia tố tụng với tư cách là “Người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp” một cách độc lập như các luật sư chuyên nghiệp.

Pháp chế doanh nghiệp có tham gia tố tụng không?

Câu trả lời pháp lý

Câu trả lời là CÓ. Pháp chế doanh nghiệp được phép tham gia vào quá trình giải quyết tranh chấp tại Tòa án hoặc Trọng tài thương mại.

Tuy nhiên, họ tham gia với tư cách là Người đại diện theo ủy quyền (hoặc Người đại diện theo pháp luật nếu là Trưởng bộ phận được ghi nhận trong Điều lệ/Giấy phép, nhưng trường hợp này ít gặp).

Cơ sở pháp lý

Theo Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 và Luật Doanh nghiệp, người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp (thường là Giám đốc/Tổng Giám đốc) có quyền ủy quyền cho người khác thay mặt mình tham gia tố tụng.

Như vậy, nhân viên pháp chế sẽ tham gia phiên tòa dựa trên Giấy ủy quyền hợp lệ do người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp ký.

5 Vai trò cụ thể của pháp chế doanh nghiệp trong tố tụng

Khi nhận giấy ủy quyền, pháp chế doanh nghiệp sẽ thực hiện trọn vẹn các công việc sau như một người đại diện thực thụ:

Đại diện pháp lý trực tiếp

Thay mặt doanh nghiệp làm việc trực tiếp với Thẩm phán, Thư ký tòa án, Viện kiểm sát và cơ quan Thi hành án. Mọi phát ngôn của pháp chế tại tòa được coi là phát ngôn chính thức của doanh nghiệp.

Soạn thảo và xử lý hồ sơ tố tụng

Đây là khâu quan trọng nhất. Pháp chế sẽ:

• Soạn Đơn khởi kiện (nếu là Nguyên đơn) hoặc Bản tự khai, Đơn phản tố (nếu là Bị đơn).
• Thu thập, sao y chứng thực các chứng cứ: Hợp đồng, hóa đơn, biên bản giao nhận, email trao đổi…
• Sắp xếp hồ sơ khoa học để nộp cho Tòa án đúng thời hạn luật định.

Tranh luận tại Phiên hòa giải và Phiên tòa

Pháp chế doanh nghiệp có quyền:

• Tham gia các phiên hòa giải, đối thoại để tìm tiếng nói chung với đối tác.
• Tại phiên xử: Trình bày yêu cầu, đưa ra chứng cứ, đối đáp và tranh luận với bên đối lập để bảo vệ quyền lợi cho công ty.

Tư vấn chiến lược cho Ban giám đốc

Là người hiểu rõ nhất “nội tình” sự việc, pháp chế sẽ đánh giá khả năng thắng/thua để tư vấn cho sếp:

• Nên “chiến” tới cùng?
• Hay nên chấp nhận phương án hòa giải để giảm thiệt hại?

“Cánh tay phải” khi thuê Luật sư ngoài

Trong các vụ án lớn cần thuê thêm Luật sư chuyên nghiệp, pháp chế doanh nghiệp đóng vai trò là đầu mối liên lạc, cung cấp hồ sơ và “phiên dịch” các thuật ngữ pháp lý khó hiểu cho Ban giám đốc, đảm bảo luật sư thuê ngoài đi đúng định hướng của công ty.

Pháp chế doanh nghiệp KHÔNG ĐƯỢC làm gì?

Dù được tham gia tố tụng, quyền hạn của pháp chế vẫn có giới hạn:

1. Không được tự xưng là Luật sư: Nếu không có Thẻ luật sư, việc tự xưng danh là vi phạm pháp luật.
2. Không được vượt quá phạm vi ủy quyền: Nếu Giấy ủy quyền chỉ cho phép “tham gia hòa giải”, pháp chế không được quyền “quyết định thay đổi yêu cầu khởi kiện” tại tòa.
3. Không được hành nghề cho bên thứ 3: Nhân viên pháp chế chỉ được đại diện cho doanh nghiệp nơi mình ký hợp đồng lao động, không được nhận bảo vệ cho các cá nhân/tổ chức khác (trừ khi được công ty đồng ý và pháp luật cho phép trong các trường hợp đặc thù).

Bảng so sánh: Pháp chế doanh nghiệp và Luật sư tại Tòa

Tiêu chí	Pháp chế doanh nghiệp (Nội bộ)	Luật sư (Thuê ngoài)
Tư cách tố tụng	Người đại diện theo ủy quyền.	Người bảo vệ quyền & lợi ích hợp pháp.
Trang phục	Trang phục công sở lịch sự.	Trang phục Luật sư (Áo bào) theo quy định.
Thẻ hành nghề	Không yêu cầu.	Bắt buộc có Thẻ Luật sư.
Am hiểu vụ việc	Rất sâu (do nắm rõ quy trình nội bộ).	Tiếp cận qua hồ sơ được cung cấp.
Kỹ năng tranh tụng	Tùy thuộc kinh nghiệm cá nhân.	Chuyên sâu, có kỹ năng đối đáp sắc bén.

Khi nào nên dùng Pháp chế? Khi nào cần thuê Luật sư?

• Sử dụng Pháp chế khi: Các vụ việc tranh chấp hợp đồng thương mại thông thường, đòi nợ, tranh chấp lao động quy mô nhỏ, hoặc các thủ tục hành chính tư pháp. Lợi ích là tiết kiệm chi phí và sự chủ động.
• Thuê Luật sư khi: Vụ án có tính chất phức tạp, giá trị tranh chấp lớn (vài chục tỷ đồng), có yếu tố nước ngoài, hoặc liên quan đến Trách nhiệm hình sự. Lúc này, kỹ năng tranh tụng chuyên nghiệp của Luật sư là yếu tố quyết định thắng bại.

Tóm lại, pháp chế doanh nghiệp hoàn toàn có quyền tham gia tố tụng với tư cách là Người đại diện theo ủy quyền. Đây là lực lượng nòng cốt giúp doanh nghiệp xử lý các rắc rối pháp lý ngay từ giai đoạn sơ khởi.

Tuy nhiên, doanh nghiệp thông minh là doanh nghiệp biết cách kết hợp: Sử dụng pháp chế để chuẩn bị hồ sơ kỹ lưỡng và thuê Luật sư tranh tụng trong những thời điểm then chốt để đạt hiệu quả tối ưu nhất.

Câu hỏi thường gặp (FAQ):

Mời bạn xem thêm:

• Pháp chế ngân hàng là làm gì, lương bao nhiêu?
• Mức thù lao của Luật sư được tính dựa trên căn cứ nào?
• 04 trường hợp luật sư phải từ chối tiếp nhận vụ việc của khách hàng?