Trong bối cảnh nhu cầu sử dụng dịch vụ pháp lý ngày càng cao như hiện nay, việc thành lập tổ chức hành nghề luật sư là lựa chọn của nhiều luật sư. Có thể lựa chọn hành nghề độc lập hoặc nhóm luật sư có chung định hướng cùng thành lập công ty hoạt động chung. Mỗi loại hình tổ chức hành nghề luật sư có cơ cấu tổ chức riêng, gắn liền với quy mô hoạt động, cơ chế quản lý và khả năng phát triển. Hiểu rõ cơ cấu tổ chức cũng như ưu – nhược điểm của từng mô hình sẽ giúp luật sư lựa chọn phù hợp, đồng thời giúp khách hàng nắm bắt được cách thức hoạt động của các tổ chức hành nghề luật sư. Cùng Học viện pháp chế ICA tìm hiểu về Cơ cấu tổ chức của văn phòng luật sư công ty luật như thế nào nhé

1. Khái quát về tổ chức hành nghề luật sư tại Việt Nam

Để hiểu rõ về cơ cấu tổ chức, trước hết cần định vị được bản chất pháp lý của văn phòng luật sư (VPLS) và công ty luật (CTL) theo quy định của Luật Luật sư 2006 (sửa đổi, bổ sung 2012).

Văn phòng Luật sư: Là tổ chức hành nghề luật sư do một luật sư thành lập và làm Trưởng văn phòng, hoạt động dưới hình thức doanh nghiệp tư nhân.

Công ty Luật: Bao gồm Công ty Luật Hợp danh và Công ty Luật Trách nhiệm hữu hạn (TNHH), được thành lập bởi hai luật sư trở lên, hoạt động theo mô hình công ty đối vốn hoặc công ty đối nhân.

Sự khác biệt cốt lõi này định hình toàn bộ cơ cấu, mô hình quản lý, và trách nhiệm pháp lý của mỗi loại hình, từ đó dẫn đến những ưu nhược điểm riêng biệt trong quá trình hoạt động.

2. Cơ cấu tổ chức của văn phòng luật sư công ty luật 

Về cơ cấu tổ chức của các tổ chức hành nghề luật sư, cụ thể là văn phòng luật sư và công ty luật, đòi hỏi một sự nhìn nhận toàn diện không chỉ về mặt pháp lý mà còn cả về mặt quản trị và chiến lược kinh doanh

2.1 Về cơ cấu tổ chức của Văn phòng Luật sư

Trưởng Văn phòng: Giữ vai trò quyết định và quản lý tất cả các hoạt động của văn phòng. Trưởng văn phòng là đại diện pháp luật cho văn phòng, vừa là nhà quản lý, vừa là luật sư trực tiếp tham gia vào các vụ việc. Vị trí này chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản của mình đối với các nghĩa vụ phát sinh từ hoạt động của văn phòng.

Đội ngũ luật sư và chuyên viên thành viên: Đây là những người trực tiếp thực hiện công việc chuyên môn. Họ có thể là luật sư cộng sự (làm việc theo hợp đồng lao động) hoặc chuyên viên pháp lý, làm việc dưới sự phân công, chỉ đạo của Trưởng văn phòng. Mối quan hệ trong văn phòng thường mang tính chất cá nhân, phụ thuộc nhiều vào sự tín nhiệm và phong cách làm việc của Trưởng văn phòng.

Bộ phận hành chính – hỗ trợ: Thường rất tinh gọn, thậm chí chỉ có một vài nhân viên kiêm nhiệm nhiều vai trò như lễ tân, kế toán, quản lý hồ sơ.

Ưu điểm của mô hình VPLS

• Tính linh hoạt và tốc độ ra quyết định: Vì chỉ có một người ra quyết định cuối cùng, VPLS có thể phản ứng nhanh chóng với các cơ hội thị trường hoặc thay đổi trong công việc.
• Sự đồng bộ về phong cách làm việc: Mọi hoạt động đều chịu sự chi phối của Trưởng văn phòng, từ đó tạo ra một phong cách làm việc, văn hóa và chất lượng dịch vụ đồng nhất.
• Chi phí vận hành thấp: Do bộ máy tinh gọn, VPLS có chi phí quản lý, hành chính và nhân sự ít hơn so với công ty luật, phù hợp với các luật sư muốn khởi nghiệp hoặc tập trung vào một phân khúc khách hàng nhất định.
• Xây dựng thương hiệu cá nhân: Đây là lợi thế lớn nhất. VPLS giúp Trưởng văn phòng xây dựng và củng cố thương hiệu cá nhân, tạo dựng uy tín trực tiếp với khách hàng.

Nhược điểm và rủi ro của mô hình VPLS

Trách nhiệm vô hạn: Đây là rào cản lớn nhất. Mọi rủi ro pháp lý, tài chính đều dồn lên vai Trưởng văn phòng. Một sai sót nghiêm trọng có thể dẫn đến việc phá sản và mất toàn bộ tài sản cá nhân.

Hạn chế về quy mô và chuyên môn: Việc phát triển VPLS thành một tổ chức lớn là rất khó khăn. VPLS thường chỉ tập trung vào một vài lĩnh vực chuyên môn nhất định theo sở trường của Trưởng văn phòng, khó có thể cung cấp dịch vụ đa dạng.

Khó khăn trong việc thu hút và giữ chân nhân tài: Môi trường làm việc tại VPLS có thể thiếu cơ hội thăng tiến, lộ trình phát triển rõ ràng. Các luật sư trẻ có thể không thấy động lực để gắn bó lâu dài.

Phụ thuộc vào Trưởng văn phòng: Khi Trưởng văn phòng vắng mặt hoặc gặp vấn đề, hoạt động của văn phòng có thể bị đình trệ. Uy tín của văn phòng gắn liền với một cá nhân, dễ bị tổn thương nếu cá nhân đó gặp sự cố.

2.2 Cơ cấu tổ chức của Công ty Luật 

Công ty Luật  là mô hình tổ chức hành nghề luật sư chuyên nghiệp, có cấu trúc phức tạp và linh hoạt hơn, phù hợp với sự phát triển quy mô và chuyên môn hóa. Công ty luật có tư cách pháp nhân, con dấu, tài khoản riêng, tổ chức và hoạt động theo điều lệ.

Hiện nay, có 2 loại hình công ty Luật lựa chọn thành lập. Cụ thể: 

Công ty Luật Hợp danh:

Hội đồng thành viên hợp danh: Là cơ quan quyết định cao nhất. Các thành viên hợp danh vừa là chủ sở hữu vừa là người quản lý, cùng nhau chịu trách nhiệm vô hạn về hoạt động của công ty.

Giám đốc: Là người đại diện theo pháp luật và điều hành hoạt động hàng ngày, có thể là một trong số các thành viên hợp danh.

Các bộ phận chuyên môn: Thường được chia theo lĩnh vực (Tố tụng, Tư vấn, Sở hữu trí tuệ, Đầu tư,…. Mỗi phòng ban có Trưởng phòng riêng, chịu trách nhiệm về chuyên môn và quản lý nhân sự.

Công ty Luật TNHH: TNHH 1 thành viên hoặc TNHH 2 thành viên

Hội đồng thành viên/Chủ tịch Công ty: Cơ quan quyết định cao nhất. Các thành viên chỉ chịu trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi phần vốn góp.

Giám đốc/Tổng Giám đốc: Người điều hành hoạt động hàng ngày, chịu trách nhiệm trước Hội đồng thành viên.

Các phòng ban chuyên môn và phòng ban hỗ trợ: Tương tự như công ty luật hợp danh, nhưng được tổ chức chặt chẽ hơn, bao gồm cả các phòng ban hỗ trợ như Hành chính – Nhân sự, Kế toán – Tài chính, Marketing – Phát triển kinh doanh.

Ưu điểm công ty Luật

Chuyên môn hóa sâu và đa dạng: Công ty luật dễ dàng tổ chức thành các phòng ban chuyên môn, cho phép luật sư tập trung vào một lĩnh vực hẹp, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ. Các vụ việc phức tạp, đa lĩnh vực có thể được giải quyết bởi sự phối hợp của nhiều phòng ban.

Phân bổ rủi ro: Đặc biệt với mô hình TNHH, các thành viên được bảo vệ bởi trách nhiệm hữu hạn. Rủi ro tài chính của công ty không ảnh hưởng đến toàn bộ tài sản cá nhân của luật sư, tạo tâm lý an tâm hơn khi làm việc.

Khả năng mở rộng quy mô: Công ty luật có thể dễ dàng tăng vốn điều lệ, tuyển dụng nhân sự quy mô lớn và mở rộng chi nhánh để đáp ứng nhu cầu thị trường.

Thu hút và giữ chân nhân tài: Công ty luật có lộ trình phát triển nghề nghiệp rõ ràng hơn, có thể đề bạt luật sư giỏi làm thành viên hợp danh hoặc cấp quản lý, tạo động lực làm việc và gắn bó lâu dài.

Xây dựng thương hiệu tổ chức: Thay vì gắn với một cá nhân, thương hiệu của Công ty luật đại diện cho sự chuyên nghiệp, uy tín của cả một tập thể. Điều này đặc biệt quan trọng khi tiếp cận các khách hàng lớn, tổ chức.

Nhược điểm khi mở công ty Luật

Cơ cấu phức tạp và chi phí cao: Bộ máy quản lý phức tạp hơn, quá trình ra quyết định có thể mất nhiều thời gian do cần sự đồng thuận của nhiều thành viên. Chi phí vận hành, quản lý, marketing… cao hơn đáng kể.

Xung đột lợi ích: Mâu thuẫn giữa các thành viên sáng lập, thành viên hợp danh có thể dẫn đến khủng hoảng nội bộ, ảnh hưởng đến hoạt động chung.

Hạn chế quyền tự chủ cá nhân: Luật sư trong CTL phải tuân theo quy trình, quy tắc và định hướng chung của công ty, giảm đi sự tự chủ cá nhân so với mô hình VPLS.

3. Khi nào nên chọn văn phòng luật, khi nào nên chọn công ty luật?

Cơ cấu tổ chức của một tổ chức hành nghề luật sư không chỉ là vấn đề pháp lý mà còn là một quyết định chiến lược.Văn phòng luật sư là sự lựa chọn của những người muốn làm chủ, tự do và chịu trách nhiệm cá nhân. Công ty Luật là con đường để xây dựng một thương hiệu lớn, chuyên nghiệp và bền vững.

Văn phòng luật sư:

• Luật sư trẻ mới ra nghề, muốn khởi nghiệp độc lập.

• Khách hàng chủ yếu là cá nhân, hộ gia đình, doanh nghiệp nhỏ.

• Dịch vụ tập trung vào một số lĩnh vực cụ thể (hình sự, dân sự, hôn nhân gia đình…).

Công ty luật:

• Nhóm luật sư có chung định hướng phát triển lâu dài.

• Định vị khách hàng doanh nghiệp, tập đoàn, dự án lớn.

• Có nhu cầu mở rộng, chuyên môn hóa nhiều lĩnh vực.

Khi xây dựng cơ cấu tổ chức của bất ký loại hình nào cần xác định rõ vai trò, trách nhiệm của từng vị trí để tránh chồng chéo. Thiết kế bộ phận chuyên môn theo thế mạnh và định hướng phát triển. Bổ sung bộ phận marketing và chăm sóc khách hàng để cạnh tranh trên thị trường dịch vụ pháp lý, ứng dụng công nghệ quản lý (CRM, quản lý hồ sơ, chữ ký số). Xây dựng quy chế nội bộ phù hợp với Luật Luật sư và Luật Doanh nghiệp.

Mời bạn xem thêm:

• Học văn bằng 2 luật có được tham gia lớp bồi dưỡng luật sư không?
• Bài giảng môn học Luật công chứng, chứng thực, luật sư chương III
• Sinh viên thực tập ở tòa án sẽ làm những công việc gì?

Văn phòng luật sư và công ty luật đều là mô hình hành nghề hợp pháp, nhưng khác nhau về quy mô, cơ cấu tổ chức và định hướng phát triển. Văn phòng luật phù hợp với sự linh hoạt, chi phí thấp; trong khi công ty luật đáp ứng nhu cầu mở rộng, chuyên môn hóa, xây dựng thương hiệu tập thể. Lựa chọn loại hình nào phụ thuộc vào mục tiêu của luật sư sáng lập, đối tượng khách hàng hướng đến và nguồn lực hiện có. Tổ chức đúng cơ cấu, tuân thủ quy định pháp luật là nền tảng quan trọng để phát triển dịch vụ pháp lý chuyên nghiệp và uy tín.