Bài giảng môn học Xây dựng văn bản pháp luật chương VII
Chương 7: Kiểm tra, rà soát và xử lý văn bản pháp luật
1. Kiểm tra văn bản pháp luật
– Là hoạt động của chủ thể có thẩm quyền trong việc đánh giá chất lượng của VBPL.
– Khái niệm: Là hoạt động của các cơ quan NN có thẩm quyền trong việc xem xét, đánh giá và kết luận về tính hợp pháp và hợp lý của VBPL, phát hiện những dấu hiệu bất hợp pháp, bất hợp lý và yêu cầu chủ thể có thẩm quyền kịp thời đính chính, sửa đổi, bổ sung, thay thế, bãi bỏ, hủy bỏ nhằm nâng cao chất lượng của VBPL.
– Đặc điểm của kiểm tra VBPL:
+ là hoạt động mang tính quyền lực NN, thể hiện ở:
- Hoạt động này được thực hiện bởi các chủ thể có thẩm quyền của NN
- Trong quá trình kiểm tra, chủ thể có thẩm quyền thay mặt NN để xem xét sự phù hợp của VBPL, đảm bảo tính hợp pháp, hợp lý của VBPL
- Chủ thể kiểm tra có quyền đưa ra các yêu cầu đối với cơ quan đã ban hành VBPL như đề nghị xem xét hủy bỏ, bãi bỏ VBPL khiếm khuyết
+ là hoạt động mang tính phòng ngừa: hoạt động kiểm tra VBPL được tiến hành thường xuyên, định kỳ nhằm kịp thời phát hiện những khiếm khuyết của VBPL để xử lý, phòng ngừa những hậu quả xấu phát sinh từ những khiếm khuyết đó
+ là hoạt động mang tính tiền đề cho việc xử lý VBPL khiếm khuyết
– Chủ thể có thể kiểm tra VBPL: gồm 3 đối tượng
+ chính bản thân chủ thể ban hành VBPL tự kiểm tra
+ cơ quan cấp trên trực tiếp của cơ quan ban hành VBPL
+ chủ thể đặc biệt: gồm
- Cục kiểm tra VBQPPL – Bộ Tư pháp: kiểm tra VBPL do cấp TW ban hành
- Phòng văn bản pháp quy – Sở Tư pháp: kiểm tra VBPL do cấp tỉnh, huyện ban hành
- VBQPPL cấp xã sẽ do cấp huyện kiểm tra
– Nguyên tắc kiểm tra VBPL:
+ thường xuyên và kịp thời
+ theo đúng quy định của PL
+ có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức liên quan
– Nội dung kiểm tra VBPL: dựa trên 5 tiêu chí:
+ được ban hành đúng căn cứ pháp lý
+ được ban hành đúng thẩm quyền
+ có nội dung phù hợp với quy định của PL
+ được ban hành đúng thể thức và kỹ thuật trình bày theo quy định của PL
+ tuân thủ đầy đủ các quy định của PL về thủ tục xây dựng, ban hành và công bố văn bản
Ngoài ra còn xem xét tiêu chí về tính hợp lý của VBPL:
+ kiểm tra sự phù hợp của VBPL với thực tiễn
+ kiểm tra sự phù hợp của VBPL với các quy phạm XH khác như đạo đức, tôn giáo, phong tục, tập quán, …
Chú ý: với VBPL có nội dung thuộc bí mật NN thì còn phải tuân thủ quy định của PL về thủ tục xác định độ mật của văn bản.
– Ý nghĩa của hoạt động kiểm tra VBPL:
+ góp phần đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp và tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống PL
+ duy trì trật tự quản lý NN, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức
+ góp phần tạo dựng môi trường pháp lý minh bạch, ổn định, lành mạnh, thúc đẩy quá trình hội nhập kinh tế, quốc tế
+ góp phần nâng cao chất lượng quy trình xây dựng, ban hành văn bản
+ bảo đảm tính khả thi của VBPL
Câu hỏi: Mọi hoạt động kiểm tra VBPL đều được tiến hành để xử lý VBPL đó.
Trả lời: Sai. Vì chỉ những VBPL chưa đảm bảo chất lượng mới bị xử lý.
Câu hỏi: Hoạt động kiểm tra VBPL là tiền đề cho việc xử lý VBPL khiếm khuyết.
Trả lời: Đúng. Vì sau kiểm tra, nếu phát hiện khiếm khuyết thì sẽ tiến hành xử lý VBPL đó
Câu hỏi: Mọi chủ thể đều có thẩm quyền kiểm tra VBPL
Trả lời: Sai. Vì chỉ những chủ thể có thẩm quyền mới được kiểm tra VBPL. Mọi chủ thể chỉ có quyền giám sát, xem xét VBPL, nhất là những VBPL có ảnh hưởng đến bản thân mình, nếu phát hiện bất hợp lý thì có quyền kiến nghị, đề nghị cơ quan NN có thẩm quyền thực hiện kiểm tra VBPL.
2. Xử lý VBPL khiếm khuyết
– Sau khi kiểm tra, phát hiện VBPL có thiếu sót, chưa hoàn chỉnh thì sẽ tiến hành xử lý
– Các dạng khiếm khuyết:
+ VBPL không đáp ứng yêu cầu về chính trị:
- không theo đúng đường lối của Đảng
- không phù hợp với nguyện vọng chính đáng của nhân dân: VD VB quy định hạn chế quyền sở hữu phương tiện giao thông cá nhân, quy định chứng minh nhân dân phải ghi cả họ tên bố mẹ, …
+ VBQPPL không đáp ứng yêu cầu về pháp lý:
- không hợp hiến
- không hợp pháp (VD ban hành VBPL trái thẩm quyền, không đúng trình tự ban hành, sai hình thức)
- trái với VB cấp trên
- trái với điều ước quốc tế
+ VBQPPL không đáp ứng yêu cầu về khoa học: tức là bất hợp lý:
- không phù hợp với đạo đức XH, phong tục, tập quán, tôn giáo
- không có tính khả thi trong thực tế. VD quy định chỉ được bán thịt lợn quá 8 tiếng sau khi giết mổ, quy định xử phạt sử dụng điện thoại di động tại các cây xăng
- sai lô-gic, văn phong không phù hợp (VD dùng từ địa phương, tiếng lóng, …)
– Thẩm quyền xử lý VBPL khiếm khuyết:
+ cấp trên có thẩm quyền xử lý VBPL do cấp dưới ban hành (chú ý: phải là cấp trên trực tiếp)
+ chủ thể ban hành có thẩm quyền tự xử lý VBPL của chính mình: chú ý riêng bản án của Tòa án thì Tòa án không thể tự xử lý mà phải do Tòa án cấp cao hơn xử lý
+ Tòa án nhân dân có thẩm quyền chung cấp huyện và Tòa án hành chính cấp tỉnh được quyền ra phán quyết đối với tính hợp pháp của VBPL là Quyết định hành chính khi có công dân khởi kiện trước Tòa đúng thủ tục
3. Các biện pháp xử lý văn bản khiếm khuyết
Mỗi loại biện pháp cần xem xét các khía cạnh:
+ loại VBPL bị xử lý
+ mức độ khiếm khuyết
+ hậu quả pháp lý
– Hủy bỏ: (= coi như không tồn tại)
+ áp dụng đối với VBADPL có dấu hiệu vi phạm PL nghiêm trọng (nội dung bất hợp pháp, trái thẩm quyền ban hành, sai thủ tục ban hành)
+ hậu quả pháp lý: VBPL bị hủy bỏ sẽ bị hết hiệu lực PL ngay từ thời điểm ban hành, và chủ thể ban hành có trách nhiệm bồi thường, bồi hoàn cho đối tượng áp dụng của VB.
– Bãi bỏ: (= bỏ đi, không thi hành nữa)
+ áp dụng đối với :
- VBQPPL khiếm khuyết như: nội dung không phù hợp với đường lối, chính sách của đảng, đa số nội dung VB không phù hợp với quyền lợi chính đáng của đối tượng chịu sự tác động trực tiếp của VB, nội dung không phù hợp với VB do cấp trên ban hành, không phù hợp với thực trạng kinh tế – XH, không phù hợp với điều ước quốc tế
- VBQPPL không còn cần thiết tồn tại trong thực tiễn
+ hậu quả pháp lý: VBPL bị bãi bỏ sẽ mất hiệu lực PL kể từ thời điểm bị bãi bỏ, do đó không phát sinh trách nhiệm bồi thường, bồi hoàn của chủ thể ban hành
– Thay thế: thay 1 VBPL bằng 1 VBPL khác
+ áp dụng với VBPL có dấu hiệu khiếm khuyết (như nội dung VB không còn phù hợp với thực tiễn, không phù hợp với đường lối của đảng)
+ chỉ có cơ quan ban hành mới có quyền thay thế VBPL đó
+ hậu quả pháp lý: VBPL bị thay thế hết hiệu lực PL kể từ thời điểm VB mới có hiệu lực
– Đình chỉ thi hành: tạm ngưng hiệu lực
+ hậu quả pháp lý: VBPL bị tạm ngưng hiệu lực cho đến khi có quyết định xử lý của cơ quan có thẩm quyền. Nếu quyết định hủy bỏ, bãi bỏ thì VBPL hết hiệu lực. Nếu không bị hủy bỏ, bãi bỏ thì VBPL tiếp tục có hiệu lực.
– Tạm đình chỉ thi hành:
+ áp dụng khi chủ thể có thẩm quyền nghi ngờ VBPL xâm hại đến quyền lợi của đối tượng mà VBPL đó điều chỉnh
+ hết thời hạn tạm ngưng, thì VBPL đó sẽ:
- Tiếp tục có hiệu lực: nếu xét thấy VBPL không khiếm khuyết
- Tuyên hủy, tuyên bãi bỏ VBPL đó: nếu phát hiện khiếm khuyết
– Sửa đổi, bổ sung:
+ áp dụng với VBPL có mức độ khiếm khuyết rất nhỏ
+ thay đổi một phần nội dung, bổ sung một số nội dung mới
+ hậu quả pháp lý:
- Với sửa đổi: VBPL sẽ mất hiệu lực pháp lý của phần văn bản bị sửa đổi, các phần còn lại vẫn có hiệu lực
- Với bổ sung: không làm mất hiệu lực pháp lý của bất kỳ phần VB nào, mà còn bổ sung thêm những nội dung khác vào văn bản, làm cho nó đồ sộ hơn
– Đính chính:
+ áp dụng với VBPL có sai sót đơn giản như sai về căn cứ pháp lý được viện dẫn, sai thể thức, kỹ thuật trình bày (còn nội dung không có khiếm khuyết)
+ hậu quả pháp lý: không làm ảnh hưởng đến hiệu lực pháp lý của VBPL đó
4. Soạn thảo văn bảo có nội dung xử lý văn bản khiếm khuyết
Tham khảo trọn bộ bài giảng các môn học Xây dựng văn bản pháp luật: https://study.phapche.edu.vn/khoa-hoc-tim-hieu-mon-xay-dung-van-ban-phap-luat?ref=lnpc
Mời bạn xem thêm: